ΜΕΤΑΙΧΜΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Η Κατανοητική Κοινωνιολογία του Μ. Weber και οι Ιδεότυποι | 11 περισσότερες φορές με το ένστικτο ή τη συνήθεια. Το συνειδητό και το εναργές στην πραγματικότητα αποτελεί πάντοτε μόνο μια οριακή περίπτωση. Η συνει- δητοποίηση αυτή δεν θα πρέπει να οδηγεί την κοινωνιολογία σε αποχή από το σχηματισμό εννοιών, αλλά αντίθετα θα πρέπει, κατά την κατασκευή εννοιών, να λαμβάνει υπ’ όψη της την απόσταση από την πραγματικότητα και να επιδιώκει τον προσδιορισμό αυτής της απόστασης. Ο ιδεότυπος αποτελεί ένα διανοητικό κατασκεύασμα με αφετηρία ορισμένα μόνο στοιχεία της πραγματικότητας, με κριτήριο επιλογής ένα ορισμένο ερευνη- τικό ενδιαφέρον ή μία ορισμένη αξιακή αναφορά και προοπτική, που δεν είναι η απεικόνιση μιας ιδανικής κατάστασης ή ενός κανονιστικού προτύπου, το οποίο υποστηρίζεται από μία δεοντολογία. Μια τέτοιου είδους οπτική, καθιστά τον ιδε- ότυπο από εργαλείο κατανόησης της πραγματικότητας, σε εργαλείο «λογοκρι- σίας» της. Τα στοιχεία αυτά χρησιμοποιούνται για μία μονοσήμαντη θεωρητική ανάπτυξη μετά από αφαίρεση και απομόνωση άλλων δεδομένων και διαφορε- τικών αξιακών προοπτικών. Ο ιδεότυπος δεν απεικονίζει την πραγματικότητα, αλλά είναι το σχήμα μιας ουτοπικής θεώρησης ενός μόνο μέρους της, συνεπώς δεν επιβεβαιώνεται ή δεν διαψεύδεται εμπειρικά. Πρόκειται για ένα επινοητικό εργαλείο, το οποίο υπερβαίνει την ιστορική και εξελικτική διάσταση των φαινο- μένων μέσα στο χώρο και στο χρόνο, με το οποίο επιχειρούμε να μετρήσουμε και να συγκρίνουμε την κοινωνική πραγματικότητα, χωρίς όμως να αποφανθού- με για την πραγματικότητα των φαινομένων. Με τον ιδεότυπο επιδιώκουμε να μελετήσουμε «εργαστηριακά» την πραγματικότητα, ελέγχοντας κατά πόσον η τελευταία πλησιάζει ή απομακρύνεται από την θεωρητική κατασκευή μας. Δεν πρόκειται για μία υπόθεση, αλλά για ένα εργαλείο που βοηθά τον ερευνητή, στο να θέσει και να διαμορφώσει συγκριτικές υποθέσεις για την κατανόηση των όψε- ων και των αιτιατών σχέσεων της πραγματικότητας, ανασυνθέτοντας το καθαρό νόημα της κοινωνικής δράσης, όχι υπό τον όρο της γενίκευσης, αλλά ως σύνθεση της διαντίδρασης καθολικού και ατομικού. Η επιστήμη της κοινωνιολογίας επιχειρεί να κατανοήσει ερμηνευτικά την κοινω- νική πράξη και δράση, προκειμένου έτσι να διευκρινισθεί η αιτιακή εξήγηση της πορείας και των αποτελεσμάτων της. Στην έννοια πράξη περιλαμβάνει κάθε αν- θρώπινη συμπεριφορά, όταν και εφ’ όσον το δρων άτομο αποδίδει υποκειμενικό νόημα σε αυτήν. Είναι κοινωνική, εφ’ όσον το δρων υποκείμενο, για το υποκειμε- νικό νόημα που δίνει στην πράξη του, λαμβάνει υπ’ όψη του τη συμπεριφορά των άλλων και προσανατολίζει με αυτόν τον τρόπο την πορεία της πράξης του. Ο M.Weber δέχθηκε κριτική για την επικαλούμενη από τον ίδιο διττή δραστηρι- ότητα του ιδεατού τύπου, αποδίδοντάς του μεθοδολογικό χάσμα, το οποίο χα- ρακτήριζε και τις εναντίον του κριτικές, ως αμφιταλαντευόμενο επιστημονικά, ανάμεσα σε έναν θεωρητικό-ιστορικό και σε έναν εμπειρικό προσανατολισμό της έρευνάς του. Παρά τις όποιες αδυναμίες των ιδεατών τύπων του M. Weber, ως ερ- γαλείο της κατανοούσας κοινωνιολογίας, οφείλουμε να του αναγνωρίσουμε ότι