ΜΕΤΑΙΧΜΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

8 | Ο ΜΕΤΑΙΧΜΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ κατανοητικής κοινωνιολογίας, εντούτοις βρίσκεται πλησίον της, καθ’ όσον κα- λείται –σε περιορισμένη έκταση χρονική και εύρος ιστορικό– να κατανοήσει την δράση του εγκληματία, προκειμένου να την υπαγάγει στις νομικές διατάξεις, να αποδώσει στον κατηγορούμενο συγκεκριμένη εγκληματική συμπεριφορά και να επιβάλει αντίστοιχη ποινή. Κατανόηση 5 μπορεί να σημαίνει: 1) Την έμπρακτη και άμεσα διαπιστώσιμη κα- τανόηση του υποκειμενικού νοήματος μιας πράξης, που περιλαμβάνει και τις γλωσσικές εξωτερικεύσεις της 2) Την εξηγούσα κατανόηση. Κατανοούμε από τα κίνητρά του, με ποιο νόημα συνδέει κάποιος την μαθηματική παράσταση 2x2=4 που εκφράζει ή γράφει και που τον έκανε να τη διατυπώσει τώρα και με αυτές τις συνθήκες. Η κατανόηση με την έννοια αυτή λαμβάνει χώρα, εάν συσχετίσουμε το νόημα της πράξης με μια άλλη πράξη, στα πλαίσια της οποίας «ανήκει» η εν λόγω παράσταση. Όλες οι παραπάνω περιπτώσεις αποτελούν αλληλουχίες νοήματος, των οποίων την κατανόηση θεωρούμε, ως μια εξήγηση της πραγματικής πορείας της πράξης. Για μια επιστήμη που ασχολείται με το νόημα της πράξης, «εξήγηση» σημαίνει σύλληψη τής νοηματικής αλληλουχίας. Σε όλες τις περιπτώσεις αυτές, ακόμη και στις παρορμήσεις, το υποκειμενικό νόημα του συμβάντος, μαζί με τη σχετική αλληλουχία του νοήματος, το χαρακτηρίζουμε ως αποδιδόμενο νόημα. Κατανόηση είναι η ερμηνευτική σύλληψη: α) του πραγματικά αποδιδόμενου νο- ήματος, σε κάθε επιμέρους περίπτωση (σε ιστορική έρευνα) ή β) του κατά μέσον όρο και κατά προσέγγιση αποδιδόμενου νοήματος (σε κοινωνιολογική μαζική έρευνα) ή γ) του αποδιδόμενου νοήματος ή της νοηματικής αλληλουχίας για τον επιστημονικά κατασκευασμένο καθαρό τύπο (ιδεατό τύπο) ενός συνήθους φαινομένου. Τέτοιες ιδεοτυπικές κατασκευές είναι, για παράδειγμα, οι έννοιες και οι νόμοι της καθαρής οικονομικής θεωρίας. Αναπαριστούν ποια πορεία θα ακο- λουθούσε μία ανθρώπινη συμπεριφορά, διαμορφωμένη με ορισμένο τρόπο, εάν ήταν αυστηρά ορθολογική κατά το σκοπό, αδιατάρακτη από πλάνες και παρορ- μήσεις, και εάν προσανατολιζόταν εντελώς και σαφώς σ’ ένα μόνο σκοπό (τον οικονομικό). Η πραγματική συμπεριφορά ακολουθεί αυτήν την πορεία, όπως έχει κατασκευασθεί στον ιδεατό τύπο, μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις (στο χρηματι- στήριο), και τότε ακόμη κατά προσέγγιση. Κάθε ερμηνεία επιδιώκει την ενάργεια, αλλά η νοηματική ερμηνεία δεν μπορεί να αξιώνει να εμπεριέχει και ερμηνεία της αιτιώδους ισχύος, αλλά παραμένει πά- ντοτε μόνο μια ιδιαίτερα εναργής αιτιώδης υπόθεση, για τους εξής λόγους: 1) Τα προβαλλόμενα «ελατήρια» και απωθήσεις (μη ομολογημένα κίνητρα) αποκρύ- πτουν συχνά από τον ίδιο τον πράττοντα τις πραγματικές κινητήριες δυνάμεις για την τέλεση της πράξης του. Καθήκον της κοινωνιολογίας είναι να εξακριβώσει και να διαπιστώσει ερμηνευτικά τα πραγματικά κίνητρα του πράττοντος, έστω κι αν 5. Weber, M. (1926). Βασικές έννοιες κοινωνιολογίας (μτφρ. Μ. Κυπραίος). Αθήνα, Κένταυρος, σ. 40-76.