ΜΕΤΑΙΧΜΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Η Κατανοητική Κοινωνιολογία του Μ. Weber και οι Ιδεότυποι | 9 αυτά δεν έχουν γίνει, τις περισσότερες φορές, πλήρως συνειδητά στον πράττο- ντα, ως νόημα, που έχει αποδοθεί in concreto στην πράξη. Τούτο είναι η οριακή περίπτωση της ερμηνείας του νοήματος. 2) Εξωτερικές εκδηλώσεις της πράξης ενός ανθρώπου, που φαίνονται σ’ έναν παρατηρητή ότι είναι ίδια ή όμοια, μπο- ρούν πραγματικά να στηρίζονται σε εξαιρετικά διαφορετικές νοηματικές αλ- ληλουχίες στον πράττοντα ή στους πράττοντες. Τότε, μολονότι οι καταστάσεις φαίνονται επιφανειακά σαν «ομοιόμορφες», τις κατανοούμε ή τις ερμηνεύουμε μ’ ένα πάρα πολύ διαφορετικό, συχνά άμεσα αντίθετο νόημα. 3) Οι πράττοντες άν- θρωποι αντιμετωπίζουν πάρα πολύ συχνά συγκεκριμένες καταστάσεις, με αντί- θετα και αντιμαχόμενα μεταξύ τους κίνητρα, τα οποία κατανοούμε στο σύνολο τους. Σε εξαιρετικά πολλές περιπτώσεις, όμως, γνωρίζουμε από την πείρα ότι στις μεταξύ τους όμοια κατανοήσιμες νοηματικές αλληλουχίες, που συνήθως εκφρά- ζονται στην πράξη, δεν είναι δυνατό ούτε κατά προσέγγιση να εκτιμήσουμε τη σχετική ισχύ των μεταξύ τους συγκρουόμενων κινήτρων, και πάρα πολύ συχνά δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για την εκτίμησή μας. Μόνον η πραγματική έκβαση, από τη σύγκρουση αυτών των κινήτρων, παρέχει στέρεη βάση για να κάνουμε σχετική εκτίμηση. Ο έλεγχος της κατανοητής ερμηνείας του νοήματος για την πραγματική έκβασης των συμβάντων είναι απαραίτητος, όπως σε κάθε υπόθεση. Ο έλεγχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί με σχετική ακρίβεια, δυστυχώς μόνο σε λίγες και πάρα πολύ ιδιόμορφες περιπτώσεις, που ενδείκνυνται για το σκοπό αυτό, με ψυχολογικό πείραμα. Η προσέγγιση σε ικανοποιητικό βαθμό ακριβείας είναι εξαιρετικά διαφορετική στις περιορισμένες περιπτώσεις μαζικών φαινομένων, που μπορούν να μετρηθούν και να σταθμισθεί ο καταλογισμός τους με σαφήνεια από τη στατιστική. Κατά τα λοιπά, υπάρχει μόνο η δυνατότητα της σύγκρισης, όσο το δυνατόν περισσοτέρων εκδηλώσεων της ιστορικής ή καθη- μερινής ζωής, που ενώ είναι κατά τα άλλα ομοειδείς, διαφέρουν συγχρόνως ως προς ένα αποφασιστικό σημείο: το κίνητρο ή την αφορμή της πράξης, η οποία ερευνάται κάθε φορά ως προς την πρακτική της σημασία· και τούτο αποτελεί το σημαντικό καθήκον της συγκριτικής κοινωνιολογίας. Συχνά βέβαια μένει μόνο το αβέβαιο μέσον του θεωρητικού πειράματος, δηλαδή η συνέχιση με τη σκέψη επι- μέρους τμημάτων της αιτιολογικής αλυσίδας και της κατασκευής εκ των υστέρων της πιθανής πορείας, προκειμένου να φθάσουμε σ’ έναν αιτιώδη καταλογισμό. Η κοινωνιολογία διαμορφώνει έννοιες-τύπους και αναζητεί γενικούς κανόνες συμβάντων. Για το σχηματισμό των εννοιών, αντλεί το υλικό της κυρίως από την πραγματικότητα του πράττειν. Η ιδιομορφία των αφαιρέσεών της έχει ως συ- νέπεια ότι οι έννοιές της πρέπει να είναι απέναντι στη συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα, σχετικά κενές από περιεχόμενο. Για να εξουδετερώσει το μει- ονέκτημα αυτό, μπορεί να επιτύχει την, όσο το δυνατόν, υψηλότερη νοηματική αντιστοιχία στη συγκρότηση των εννοιών της. Η μεγαλύτερη αντιστοιχία μπορεί να επιτευχθεί, με την πληρότητα των ορθολογικών εννοιών και κανόνων. Όμως η κοινωνιολογία δεν μελετά μόνο ορθολογικά, αλλά επιδιώκει να συλλάβει και