ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

2 Κ. Αντωνόπουλος ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ χρήση της ζωικής ενέργειας έγινε η μετάβαση στην παραγωγή μηχανικής ενέργειας με τη χρήση φυσικών φαινομένων, όπως ο άνεμος (κίνηση ιστιοφόρων πλοίων και ανεμό- μυλοι) και το νερό (νερόμυλοι) για να φθάσουμε στη βιομηχανική επανάσταση από την οποία και μετά η παραγωγή και η χρήση της ενέργειας αναπτύχθηκε ραγδαία. Κατά το τέλος του 18ου αιώνα η εφεύρεση της ατμομηχανής επέτρεψε την παραγωγή μηχανικής ενέργειας από την θερμότητα που παρήγαγε η καύση, αρχικά, ξύλου και εν συνεχεία άν- θρακα για τη λειτουργία των μηχανών στα εργοστάσια, την κίνηση των σιδηροδρόμων και ατμόπλοιων. Η εφεύρεση της μηχανής εσωτερικής καύσης οδήγησε στην εκτεταμένη χρήση καυσίμων από τη επεξεργασία υδρογονανθράκων, με το πετρέλαιο να αναδει- κνύεται ως η κύρια ενεργειακή πηγή. Η δυνατότητα χρήσης της ηλεκτρικής ενέργειας με τη λειτουργία γεννητριών που χρησιμοποιούσαν νερό ή ορυκτά καύσιμα επέτρεψε νέες δυνατότητες για την παραγωγή ενέργειας. Τέλος, η διάσπαση του ατόμου οδήγησε τα μέσα του 20ου αιώνα στην εμφάνιση της πυρηνικής ενέργειας, της νεώτερης πηγής ενέργειας. Αλλά, ποια είναι η θέση της ενέργειας στο διεθνές δίκαιο; Αποτελεί αντικείμενο ρύθμι- σης του διεθνούς δικαίου; Μια πρώτη απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα είναι ότι δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί, με την έννοια αποκρυσταλλωθεί ή παγιωθεί, «το διεθνές δίκαιο της ενέργειας» ως ένας διακριτός κλάδος του διεθνούς δικαίου όπως το δίκαιο της θάλασσας ή το δίκαιο προστασίας δικαιωμάτων του ανθρώπου. Και τούτο φαίνεται ότι οφείλεται στο ότι ζητήματα τα οποία αφορούν την ενέργεια, ή ορθότερα τις πηγές και τα προϊόντα ενέργειας, όπως η ιδιοκτησία και η άσκηση αρμοδιοτήτων, η μετα- φορά, η προστασία του περιβάλλοντος, η κλιματική αλλαγή, η ασφάλεια λειτουργίας ενεργειακών εγκαταστάσεων και προμήθειας στους καταναλωτές αποτελούν αντικείμενα ad hoc ρύθμισης και όχι μιας ολιστικής προσέγγισης 5 . Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται ότι τα παραπάνω ζητήματα ρυθμίζονται στο πλαίσιο άλλων κλάδων του διεθνούς δικαίου, όπως, το δίκαιο της θάλασσας, το δίκαιο της διεθνούς ευθύνης και το δίκαιο προστασίας του περιβάλλοντος, όπως επίσης και από γενικές αρχές του εσωτερικού δικαίου (κυρί- ως ενοχικού δικαίου). Ακόμη, δεν υφίσταται μια ενιαία αναγνωρίσιμη αγορά ενέργειας ούτε μια ενιαία πηγή του δικαίου της ενέργειας 6 . Άλλωστε, από τη στιγμή που ζητήματα 5. Σύμφωνα με τον Bradbrook 1996, 194 το διεθνές δίκαιο της ενέργειας ορίζεται ως «ο επιμερι- σμός δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που αφορούν την εκμετάλλευση όλων των πηγών ενέρ- γειας μεταξύ προσώπων, μεταξύ προσώπων και κυβερνήσεων, μεταξύ κυβερνήσεων και μεταξύ Κρατών». Bruce 2012 “International energy law seeks to locate, synthesize and apply public international law within the context of energy”. 6. Wawryk 2014, 225: “The ‘fragmented’ or ‘specialised’ state of international energy law is a reflection of the historical development of energy resources and markets. The content and parameters of international energy law as a discipline is something that is understood by scholars and practitioners though experience and accumulated knowledge, rather than something that has been defined or articulated to date”.