ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

4 Κ. Αντωνόπουλος ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ εθνικοποίηση θα υπάρχει υποχρεωτική εξάντληση των εσωτερικών ενδίκων μέσων πριν από την υποβολή της διαφοράς σε διεθνή διαιτησία ή δικαστικό διακανονισμό. Όσον αφορά τις πλουτοπαραγωγικές πηγές (κυρίως υδρογονάνθρακες) που βρίσκονται στον βυθό και το υπέδαφος του βυθού της θάλασσας εκτός της αιγιαλίτιδας ζώνης, ο θεσμός της υφαλοκρηπίδας εγγυάται σε κάθε παράκτιο Κράτος το αποκλειστικό κυρι- αρχικό δικαίωμα εξερεύνησης και εκμετάλλευσης αυτών των ενεργειακών πόρων ενώ ο θεσμός της ΑΟΖ (εφόσον θεσπιστεί από το παράκτιο Κράτος) επεκτείνει αυτό το αποκλει- στικό κυριαρχικό δικαίωμα και στις Ανανεώσιμες Πηγές ενέργειας (άνεμος, θαλάσσια ρεύματα, κύματα) στα υπερκείμενα ύδατα μέχρι την απόσταση 200 ναυτικών μιλίων από τις γραμμές βάσης. Έτσι και στην περίπτωση της θάλασσας τα Κράτη πέτυχαν να εξασφαλίσουν την ένα μεγάλο βαθμό αποκλειστικότητας όσον αφορά την ιδιοκτησία και την άσκηση αρμοδιοτήτων επί των ενεργειακών πόρων στη θάλασσα. Ακόμη, η μεταφορά ενέργειας, χερσαία ή θαλάσσια, με πλωτά ή χερσαία μέσα ή με επίγειους ή υποθαλάσσιους αγωγούς (ή καλώδια) βρίσκεται υπό τη σκιά της κρατικής κυριαρχίας, απαιτεί την συναίνεση του Κράτους από το έδαφος του οποίου διέρχεται ο αγωγός για την τοποθέτηση και πορεία του ή μόνο για την πορεία του αν τοποθετείται στην υφαλοκρηπίδα του. Επίσης, γεννάται το ζήτημα της ασφάλειας στη μεταφορά και προμήθεια της ενέργειας σε περιπτώσεις όπου το Κράτος από το οποίο διέρχεται ένας αγωγός λαμβάνει αντίμετρα που συνίστανται στη διακοπή λειτουργίας του 11 . Τέλος, η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και η αντιμετώπιση των αιτίων της κλιματικής αλλαγής ασκούν πολύ σημαντική επίδραση στην εξερεύνηση ενεργειακών πόρων και την παραγωγή και εκμετάλλευση της ενέργειας. Μάλιστα, η επίτευξη των πα- ραπάνω στόχων εισήγαγε την έννοια της «βιώσιμης» ενέργειας και υποχρέωσε τα Κράτη να ασκήσουν τις αρμοδιότητες που απορρέουν από την κυριαρχία τους μέσα από την υιοθέτηση πολιτικών που έχουν ως πυρήνα τον συγκεκριμένο σκοπό. Όλα τα παραπάνω – η κυριαρχία (και η άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων) ως βάση για την ιδιοκτησία και τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών και της παραγωγής ενέργειας, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την διευκόλυνση και ασφάλεια της μεταφοράς της ενέρ- γειας, και η προσαρμογή της παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας στις προκλήσεις της προστασίας του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής – φαίνεται να έρχονται σε αντιπαράθεση με το δικαίωμα των αλλοδαπών επενδυτών στην προστασία της επέν- δυσής τους απέναντι στην διακριτική ευχέρεια του Κράτους να εθνικοποιεί επενδύσεις προς όφελος της εθνικής οικονομίας και να υιοθετεί νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος ή τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής 12 . Όσον αφορά τις εθνικοποιήσεις, η βιομηχανία πετρελαίου προσφέρει πολλά παραδείγ- ματα (π.χ. οι εθνικοποιήσεις στο Μεξικό το 1940, η εθνικοποίηση της Άγγλο-ιρανικής Εταιρείας Πετρελαίου στο Ιράν το 1951, οι εθνικοποιήσεις των πετρελαϊκών εγκατα- 11. Βλ. γενικά Azaria 2016. 12. Lauterpacht 1993, 146.