ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Κ. Αντωνόπουλος 5 Εισαγωγή - Η ενέργεια στο Διεθνές Δίκαιο στάσεων των εταιριών TEXACO, BP και LIAMCO στη Λιβύη το 1971). Οι αλλοδαποί επενδυτές ποτέ δεν αισθάνθηκαν άνετα με την ίδια την ιδέα της εθνικοποίησης και του αποκλεισμού τους από την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων ενός άλλου Κράτους. Γι’ αυτόν τον λόγο και με τη στήριξη των ανεπτυγμένων Κρατών από τα οποία προέρ- χονταν έκαναν προσπάθειες να εξασφαλίσουν όσο το δυνατό περισσότερο ευνοϊκούς όρους έναντι του Κράτους που προέβαινε στην εθνικοποίηση μέσω του περιορισμού των αποτελεσμάτων της άσκησης της κρατικής κυριαρχίας. Μια πρώτη προσπάθεια είχε σχέση με τον υπολογισμό του ύψους της αποζημίωσης, ο οποίος θα αποσπόταν από το πεδίο της κρατικής κυριαρχίας, του αποκλειστικού δικαιώματος υπολογισμού του από το Κράτος και θα υπαγόταν στον κανόνα του εθιμικού διεθνούς δικαίου περί «άμεσης, επαρκούς και αποτελεσματικής αποζημίωσης» 13 . Σε δεύτερο επίπεδο, έγινε προσπάθεια «διεθνοποίησης» των συμφωνιών εκχώρησης εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων ώστε να θεωρηθούν οιονεί διεθνείς συνθήκες και να αποσπαστούν από το πεδίο του εσωτερικού δικαίου 14 . Μια τρίτη επιδίωξη είχε να κάνει με την παράκαμψη της διπλω- ματικής προστασίας ως μέσου προβολής αξιώσεων σε διεθνές επίπεδο επιδιώκοντας την ολοκληρωτική εξάλειψη του κανόνα εξάντλησης των εσωτερικών ενδίκων μέσων από τον επενδυτή, ο οποίος θα αποκτούσε αυτοτελές δικαίωμα προβολής αξίωσης κα- τά του Κράτους. Τέλος, επιδιώχθηκε η πλήρης αποζημίωση των μετόχων των εταιριών που η επένδυσή τους εθνικοποιήθηκε και όχι μόνον της εταιρίας ως διακριτού νομικού προσώπου που παρεμβαλλόταν μεταξύ του Κράτους και των μετόχων, που έγινε αποδε- κτός ως κανόνας εθιμικού διεθνούς δικαίου από το Διεθνές Δικαστήριο των Ηνωμένων Εθνών στην υπόθεση Barcelona Traction (Δεύτερη Φάση) (Βέλγιο κατά Ισπανίας) 15 . Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και εγκαθίδρυση της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς συνέβαλαν ώστε σε πολύ μεγάλο βαθμό να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, κυρίως μέσω της επενδυτικής διαιτησίας του ICSID. Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και ο περιορισμός των επιπτώσεων της κλιμα- τικής αλλαγής αποτελεί ένα επιπλέον πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ επενδυτών και άσκη- σης της κρατικής κυριαρχίας στο βαθμό που η επίτευξή τους αποτελεί αντικείμενο εισα- γωγής εθνικής νομοθεσίας. Τέτοια νομοθεσία συχνά εκλαμβάνεται από την πλευρά των επενδυτών όχι απλά ως μια δέσμη περιορισμών της επένδυσης αλλά ως οιονεί απαλ- λοτρίωσή της, η οποία ενεργοποιεί το δικαίωμα προβολής αξιώσεων για εθνικοποίηση σε διεθνές επίπεδο με τις προϋποθέσεις που οι επενδυτές θεωρούν ως αποδεκτές για τα συμφέροντά τους. Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι ο τομέας της ενέργειας αφορά σε μεγάλο βαθμό επενδύσεις και η μόνη πολυμερής διεθνής συνθήκη που έχει ως αντικείμενο ρύθμι- σης την ενέργεια – η Συνθήκη του Χάρτη Ενέργειας – εστιάζει σε μεγάλο βαθμό στην 13. Βλ. Υπόθεση Anglo-Iranian Oil Company (Μ. Βρετανία κατά Ιράν) , ICJ Pleadings 1950, 105-106 14. TEXACO κατά Λιβύης (1977) , 17 International Legal Materials 1 (1978). 15. ICJ Rep. 1970, 3.