ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ VI αλλαγής ως αμιγώς περιβαλλοντικού προβλήματος, με αποτέλεσμα να καθυστερεί σημαντικά η απαραίτητη συνεργατική δράση. Η έρευνα επικεντρώνεται ειδικότερα στον ρόλο του διεθνούς συμβατικού δικαίου στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Έμειναν έτσι εκτός του ερευνητικού πε- δίου άλλα ζητήματα, τα οποία θα μπορούσαν να προσφέρουν μια πληρέστερη εικό- να για τον ευρύτερο ρόλο του διεθνούς δικαίου στην αντιμετώπιση του παγκόσμιου προβλήματος: η σημασία των εθιμικών αρχών (π.χ. αρχή της δέουσας επιμέλειας, αρχή της προφύλαξης) και του λεγόμενου "ήπιου δικαίου" (soft law) ή ο ρόλος των εξειδικευμένων διεθνών οργανισμών στη ρύθμιση ορισμένων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (π.χ. Διεθνής Οργάνωση Πολιτικής Αεροπορίας για τη ρύθμιση των εκπομπών από την αεροπλοΐα, Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός για τη ρύθμι- ση των εκπομπών από τη ναυτιλία) και τον συντονισμό της διεθνούς συνεργασίας (π.χ. Παγκόσμια Τράπεζα). Η μελέτη αυτών των ζητημάτων θα αποτελέσουν το επό- μενο βήμα αυτής της ερευνητικής προσπάθειας. Το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας πραγματοποιήθηκε στη βιβλιοθήκη της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Γενεύης και στη βιβλιοθήκη της Σχολής Νομικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Aix-Marseille. Θερμές ευχαριστίες οφείλω στις καθηγήτριες Laurence Boisson de Chazournes και Marie-Pierre Lafranchi για τη φιλοξενία που μου προσέφεραν στις εξαιρετικές βιβλιοθήκες των πανεπιστημίων τους και για τις διαφωτιστικές συζητήσεις που είχαμε κατά τη διάρκεια της παρα- μονής μου στη Γενεύη και την Aix-en-Provence. Θερμές ευχαριστίες οφείλω επίσης στον καθηγητή Γιώργο Μαυρογορδάτο που προσφέρθηκε να διαβάσει το κείμενο και να μου διδάξει τη σημασία στη λεπτομέρεια. Τυχόν λάθη είναι βεβαίως δική μου ευθύνη. Το βιβλίο αυτό δεν θα είχε ολοκληρωθεί χωρίς τη βοήθεια ορισμένων πολύτιμων και πολύ αξιόλογων συνεργατών. Ο υποψήφιος διδάκτωρ Γιώργος Δικαίος ήταν πά- ντοτε διαθέσιμος και πολύ πρόθυμος να με βοηθήσει στην αναζήτηση ορισμένων πηγών και στη διαχείριση των παράλληλων εκπαιδευτικών δράσεων. Η επίκουρη καθηγήτρια Αντωνία Ζερβάκη, η μεταδιδακτορική ερευνήτρια Λυδία Αβράμη, ο υποψήφιος διδάκτωρ Όθων Καμινιάρης, ο προπτυχιακός φοιτητής Τζώρζι Μουτσο- ντέμη με βοήθησαν επίσης με διάφορους τρόπους. Τους ευχαριστώ από καρδιάς. Οι φοιτητές μου στα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα που διδάσκω στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης με βοήθησαν με τις ερωτήσεις τους να εμβαθύνω την ανάλυση και να τεκμηριώσω καλύτερα τα επιχειρήματά μου. Τις πιο θερμές ευχαριστίες οφείλω στον Γιάννη, τη Φαίδρα και τη Λήδα για την αμέ- ριστη στήριξη στις επιστημονικές μου αναζητήσεις και για πάρα πολλούς άλλους λόγους. Εμμανουέλα Δούση Αθήνα, Ιούλιος 2020