ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 3 κανόνες δικαίου σχετικά με το εμπόριο, αναφέρεται ο κώδικας Hammurabi 4 , ο οποίος βασίλευσε στη Βαβυλώνα (1792-1750 π.Χ.). Ο κώδικας αυτός περιέχει διατάξεις που διέπουν τη μεταφορά στους πλωτούς ποταμούς, Τίγρη και Ευφράτη, τη σύμβαση έντοκου δανείου 5 , την παρακαταθήκη, την παραγγελία, τη σύγκρουση πλοίων και τη θαλάσσια αρωγή κ.λπ .. Καθώς το εμπόριο αναπτύσσεται στο θαλάσσιο χώρο της Μεσογείου, λόγω και της εύκολης πρόσβασης μεταξύ των διαφόρων λαών, διαμορφώνονται τα πρώτα εμπο- ρικά έθιμα που λαμβάνουν διεθνή διάσταση. Σ’ αυτή τη διαμόρφωση, οι Έλληνες είχαν μεγάλη συμβολή λόγω της έντονης εμπορικής δραστηριότητας που ανέπτυξαν σε όλο το μεσογειακό θαλάσσιο χώρο μέχρι τις ακτές της Μικράς Ασίας, του Εύξεινου Πόντου και της νοτιοδυτικής Ευρώπης. Χάρη στη δραστηριότητα αυτή, αναπτύχθηκαν σημαντικοί θεσμοί του εμπορίου, ιδίως του θαλάσσιου εμπορίου, που συνέβαλαν στη μελλοντική διαμόρφωση του εμπορικού δικαίου. Δεν βρέθηκαν όμως γραπτά κείμενα που να αποδεικνύουν τη δημιουργία συστηματικού εμπορικού δικαίου παρά μόνο εμπορικές διατάξεις σε κείμενα δικανικών ρητόρων όπως του Δημοσθένη, του Λυσία και άλλων. Στη ρωμαϊκή εποχή, αν και αναπτύχθηκε το αστικό δίκαιο (Jus civile), το εμπορικό δί- καιο δεν είχε καμία άνθιση, ενδεχομένως επειδή το εμπόριο ασκείτο από τους ξένους, για τους οποίους ίσχυε γενικά το Jus gentium. Ιδιαίτερη ανάπτυξη του δικαίου του εμπορίου παρατηρείται στη διάρκεια του Μεσαί- ωνα, ιδίως από τον 11ο αιώνα όταν το εμπόριο ανθεί σε πόλεις της Ιταλίας (Βενετία, Μιλάνο κ.ά.) και της Βορειοδυτικής Ευρώπης (Χανσεατική Ένωση - Κολωνία, Βρέμη, κ.ά.). Έτσι δημιουργείται η τάξη των εμπόρων, η οποία οργανώνεται σε κλειστές εμπορικές ενώσεις, σε συντεχνίες που αποκτούν μεγάλη πολιτική εξουσία. Οι ενώσεις αυτές προβαίνουν σε ρυθμίσεις των εμπορικών σχέσεων των μελών τους, τα λεγόμενα Statuta mercatorum. Μάλιστα οι ενώσεις ασκούσαν εξουσία στα μέλη τους μέσω των προξένων - Consules mercatorum. Τα Statuta mercatorum μαζί με τη νομολογία συνετέλεσαν στη διαμόρφωση του Jus mercatorum. Το Jus mercatorum ήταν εθιμικό και αυτόνομο δίκαιο που δημιουργήθηκε από την τάξη των εμπόρων χωρίς κρατική παρέμβαση. Μάλιστα απέκτησε οικουμενική διάσταση χάρη στις εμπορικές αγορές που γίνονταν σε διάφορες πόλεις κυρίως της Γαλλίας. 4. Claude, Hermann Walter Johns: BABYLONIAN LAW--The Code of Hammurabi. Eleventh Edition of the Encyclopaedia Britannica, 1910-1911, Ιn http://www.fordham.edu/halsall/ancient/hamcode.asp 5. Bernstein, P.L. (1996). Against the Gods, John Wiley & Sons, Inc., New York, p. 92.