ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ

IX Πρόλογος Τις τελευταίες δεκαετίες «κερδίζει έδαφος» η εκτίμηση των συνεπειών στο δίκαιο. Η τάση αυτή έχει επικρατήσει να ονομάζεται «consequentialism» («συ- νεπειοκρατία») και εμφανίζεται σε πολλά πεδία του δικαίου και με διάφορους τρόπους. Στον τομέα, λ.χ., της παραγωγής των κανόνων δικαίου, η κείμενη νο- μοθεσία επιβάλλει την εκτίμηση των συνεπειών των νομοθετικών ρυθμίσεων. Εξάλλου, ολοένα και συχνότερα η νομοθεσία απαιτεί την εκπόνηση ειδικών μελετών για την εκτίμηση των συνεπειών, όπως, λ.χ., συμβαίνει εδώ και δεκα- ετίες με τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στο περιβαλλοντικό δίκαιο και πιο πρόσφατα με τη Μελέτη Εκτίμησης Αντικτύπου στο δίκαιο προστασίας προσωπικών δεδομένων. Στο πλαίσιο μάλιστα της πρόσφατης δημοσιονομικής κρίσης, η νομολογία «απαίτησε» την εκπόνηση ειδικών επιστημονικών μελετών προκειμένου ο νομοθέτης να τεκμηριώσει (και ο δικαστής να ελέγξει) την προ- σφορότητα και αναγκαιότητα των δημοσιονομικών μέτρων. Η τάση αυτή δεν θα μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστη τη δικαιοδοτική λειτουρ- γία. Σήμερα πλέον υποστηρίζεται ευρέως ότι ο δικαστής κατά τον σχηματισμό της δικανικής του κρίσης θα πρέπει να αξιολογεί και τις πιθανολογούμενες συνέπειες της απόφασής του. Η «συνεπειοκρατική» αυτή προσέγγιση είναι τόσο διαδεδομένη, ώστε να υποστηρίζεται ότι πέρα από την γραμματική, ιστορική, τελολογική και συστηματική ερμηνεία του δικαίου, υπάρχει και η «ρεαλιστική» ερμηνεία (υπό την έννοια της εκτίμησης των πιθανών συνεπειών της δικαστικής απόφασης). Η τάση αυτή αμφισβητείται με μια σειρά από επιχειρήματα: Πώς συμβαδίζει η πιθανολόγηση των ενδεχόμενων συνεπειών της δικανικής κρίσης με τις αρχές της προβλεψιμότητας και της ασφάλειας του δικαίου; Μήπως μέσω της «συνε- πειοκρατίας» στην απονομή της δικαιοσύνης, το δίκαιο «απονευρώνεται» από τα δογματικά του χαρακτηριστικά και μετατρέπεται σε μια εμπειρική επιστήμη οικονομικού και κοινωνιολογικού χαρακτήρα; Είναι υπερβολικός ο φόβος όσων υποστηρίζουν ότι η νέα αυτή τάση αποτελεί τον «∆ούρειο Ίππο» για να παρει- σφρήσουν δικαιοπολιτικά και εξωνομικά επιχειρήματα στο δόγμα της νομικής επιχειρηματολογίας; Μήπως με τον τρόπο αυτόν ο δικαστής μετατρέπεται από «δικαστή του νόμου» σε «δικαστή των συνεπειών του νόμου»; Πάντως, δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί ότι ο δικαστής κατά τον σχηματισμό της δικανικής του κρίσης πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τις πιθανές συνέπειες της απόφασής του. Επειδή οι δικαστικές αποφάσεις δεν πρέπει να λαμβάνο- νται σε έναν ιδεατό κόσμο αφηρημένων νομικών εννοιών, αλλά, αντιθέτως, να συνδέονται με την πραγματικότητα και να αποσκοπούν στη θεραπεία υπαρκτών κοινωνικών αναγκών, ο δικαστής οφείλει να συνεκτιμά και το πώς θα επιδράσει η απόφασή του στο δικαιικό σύστημα και στην κοινωνική και οικονομική πραγ-