ΠΟΙΝΟΛΟΓΙΑ

5. Η μετατροπή της ποινής Λ. ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ 517 μορφή της. Το σχήμα που ίσχυε είχε την ακόλουθη εικόνα: (i) ποινές (: κρατήσεως-φυλα- κίσεως) που δεν υπερέβαιναν το ένα έτος (υποχρεωτικά) μετατρέπονταν σε χρηματική ποι- νή ή πρόστιμο (: άρθρο 82 παρ. 1 εδ. a΄ ΠΚ)· (ii) ποινές (: φυλακίσεως) που ήταν μεγαλύ- τερες από ένα έτος και δεν υπερέβαιναν τα δύο (υποχρεωτικά καταρχήν και χωρίς αίτημα του κατηγορουμένου) μετατρέπονταν, εκτός αν ο δράστης ήταν υπότροπος και το δικαστή- ριο με απόφασή του ειδικά αιτιολογημένη έκρινε ότι απαιτείται η μη μετατροπή της ποινής για να αποτραπεί ο δράστης από την τέλεση άλλων αξιόποινων πράξεων (: άρθρο 82 παρ. 1 εδ. β΄ ΠΚ)· (iii) ποινές (: φυλακίσεως και όχι καθείρξεως) που ήταν μεγαλύτερες από δύο και δεν υπερέβαιναν τα πέντε έτη (υποχρεωτικά καταρχήν και χωρίς αίτημα του κατηγο- ρουμένου) μετατρέπονταν, εκτός αν το δικαστήριο με απόφασή του ειδικά αιτιολογημένη έκρινε ότι απαιτείται η μη μετατροπή της ποινής για να αποτραπεί ο δράστης από την τέλε- ση άλλων αξιόποινων πράξεων (: άρθρο 82 παρ. 1 εδ. γ΄ ΠΚ). Συνοπτικότερα: ποινές μέχρι ένα έτος (αυτεπαγγέλτως και χωρίς αίτημα) μετατρέπονταν υποχρεωτικά, χωρίς η απόφαση να χρειάζεται αιτιολογία· ποινές που ήταν μεγαλύτερες από ένα έτος και δεν υπερέβαιναν τα πέντε (αυτεπαγγέλτως και χωρίς αίτημα) μετατρέπονταν καταρχήν υποχρεωτικά- η με- τατροπή συνιστούσε τον κανόνα και δεν έχρηζε αιτιολογίας, ενώ η μη μετατροπή ως εξαί- ρεση αξίωνε ειδική αιτιολογία 641 . 641. Στην ΑιτιολΕκθ του Ν 3904/2010 (βλ. αυτή σε ΚΝοΒ 2010, 3064 επ.) σε γενικό μεν επίπεδο το βάρος πέφτει στην επισήμανση ότι «οι βραχυχρόνιες ποινές δεν βοηθούν στη βελτίωση του δράστη, αλλά έχουν εντελώς αντίθετα αποτελέσματα, λόγω του συγχρωτισμού του στις φυλακές με άτομα, τα οποία έχουν τελέσει πολύ σοβαρότερα αδικήματα» -σε ειδικό, δε, επίπεδο οι σκέψεις εστιάζονται όχι στην αναδιατύπωση του εδαφίου γ’ της παρ. 1 του άρθρου 82 ΠΚ, αλλά από τη μια στη διεύρυνση του χρονικού πλαισίου της σταδιακής και μερικής καταβολής της χρηματικής ποινής με απλούστευση σε σημαντικό βαθμό της σχετικής διαδικασίας και από την άλλη στην μείωση των ωρών κοινωφελούς εργασίας σε λογικά επίπεδα, ώστε να μην προορίζεται για ανέργους και για τη διατήρησή τους ως τέτοιους, και τη μέριμνα να καταστεί πιο ελκυστική η εκτέλεσή της με την πρόβλεψη σειράς μέτρων, κλιμακούμενης βαρύτητας, ώστε ως έσχατο και όχι ως μοναδικό μέτρο να προβλέπεται η έκτιση της στερητικής της ελευθερίας ποινής. - Στην ΑιτιολΕκθ του Ν 4093/2012 (βλ. αυτή σε ΚΝοΒ 2012, 2437 επ.) παρατηρείται ότι «η αύξηση του ορίου μετατροπής κρίνεται αναγκαία, καθώς συμβάλλει στην μείωση του ολοένα αυξανόμενου αριθμού του σωφρονιστικού πληθυσμού, ενώ παράλληλα υπη- ρετεί μια πιο σύγχρονη σωφρονιστική αντίληψη» και επιπλέον ότι «η μικρή αύξηση του ποσοστού προσαύξησης των επιβαλλόμενων σε χρήμα ποινών κρίνεται αναγκαία για λόγους δημοσιονομικών αναγκών». - Σημειώνεται ότι ένα τμήμα της νομολογίας του ακυρωτικού μας (: ΑΠ 454/2016 ΠοινΔικ 2016, 217, ΑΠ 130/2017 ΠοινΔικ 2017, 324, ΑΠ 315/2017 ΠοινΔικ 2018, 336, ΑΠ 723/2017 ΠοινΔικ 2018, 795, ΑΠ 1368/2017 ΠοινΔικ 2018, 1203) δέχτηκε ότι και ποινή καθείρξεως πέντε ετών μπο- ρεί, εμπίμπτουσα σε επίπεδο γράμματος και σκοπού του νόμου στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 82 παρ. 1 εδ. γ΄ ΠΚ, να μετατραπεί· επρόκειτο για συζητήσιμη επιλογή, μια και, παρά τα όσα η τάση αυτή δέχθηκε, ούτε το γράμμα ούτε ο σκοπός του νόμου παρείχαν σ’ αυτήν εδραίο έρεισμα· βλ. Μαρ- γαρίτη, Κάθειρξη πέντε ετών και δυνατότητα μετατροπής της (Σκέψεις με αφορμή την ΑΠ 454/2016, ΠοινΔικ 2016, 692 επ.) και από τη νομολογία: ΑΠ 439/2015 ΠοινΔικ 2016, 349 και ΑΠ 1586/2016 ΠοινΔικ 2017, 73. Τελικά, οΆρειος Πάγος, με αποφάσεις τηςΟλομέλειάς του (: ΑΠΟλ 3/2017 ΠοινΔικ 2018, 278, ΑΠ Ολ 6/2017 ΠοινΔικ 2018, 37· όμοια και η ΑΠ Ολ 4/2017 ), δέχθηκε ότι σε μετατροπή υπόκει- νται μόνον ποινές φυλακίσεως και όχι καθείρξεως . Τη θέση της Ολομέλειας ακολούθησαν στη συ- νέχεια σταθερά τα Τμήματα: ΑΠ 246/2018 ΠοινΔικ 2019, 406, ΑΠ 259/2018 ΠοινΔικ 2019, 406, ΑΠ 336/2018 ΠοινΔικ 2019, 527, ΑΠ 384/2018 ΠοινΔικ 2019, 530, ΑΠ 422/2018 ΠοινΔικ 2019, 534, ΑΠ 440/2018 ΠοινΔικ 2019, 654, ΑΠ 679/2018 ΠοινΔικ 2019, 887.