Ο ΝΕΟΣ ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ

1243 Ε. Καμπέρου Εγκλήματα κατά της δημόσιας τάξης – Άρθρο 187 θεί το άρθρο 187Α ΠΚ (άρθρο 40 παρ. 1 Ν 3251/2004), οι τρομοκρατικές οργανώσεις λ.χ. «17 Νοέμβρη», «Ε.Λ.Α» διώκονταν με βάση το άρθρο 187 προϊσχύσαντος ΠΚ [ΣυμβΑΠ 835/2012 ΠοινΔικ 2013, 390, ΑΠ 406/2012 ΝΟΜΟΣ = ΝοΒ 2012, 2425, ΑΠ 1413/2010 ΠοινΧρ 2010, 643 = ΠραξΛογΠΔ 2010, 408], ενώ σήμερα, όλες οι εγκληματικές οργανώσεις, ανεξάρτητα από τον σκοπό που επιδιώκουν, διώκονται κατ’ άρθρο 187 ΠΚ, με την εξαίρεση των τρομοκρατι- κών οργανώσεων για τις οποίες εφαρμόζεται το άρθρο 187Α ΠΚ. Επειδή οι αξιόποινες πρά- ξεις του άρθρου 187 παρ. 1 ΠΚ τιμωρούνται σε βαθμό κακουργήματος, μολονότι στην ουσία αποτελούν προπαρασκευαστικές πράξεις των επιδιωκόμενων από την οργάνωση εγκλημάτων [ΣυμβΕφΘεσ 93/2006 ΠοινΔικ 2006, 412, με παρατ. Συμεωνίδου-Καστανίδου = ΠοινΧρ 2006, 836] και επειδή η εφαρμογή του άρθρου 187 ΠΚ συνοδεύεται από εξαιρετικές ρυθμίσεις δικο- νομικού χαρακτήρα που περιορίζουν έντονα τις συνταγματικές ελευθερίες [βλ. πλαγ. 49, 50· ενδ. για την άρση απορρήτου Τσόλιας , Παρατηρήσεις επί του ΣυμβΠλημΑθ 2723/2003, ΠοινΔικ 2004, 1273], απαιτείται ιδιαίτερη περίσκεψη ώστε να κινείται η ποινική δίωξη μόνον όταν η εγκληματική δράση περισσότερων προσώπων φέρει πράγματι τα χαρακτηριστικά της επιχει- ρησιακά δομημένης εγκληματικής οργάνωσης και δεν αποτελεί ούτε οργανωμένη συμμορία (άρθρο 187 παρ. 3 ΠΚ) ούτε και κοινή συμμετοχική δράση στα κατ’ ιδίαν εγκλήματα (άρθρα 46, 47 ΠΚ). Ο νομοθέτης του νέου ΠΚ, απαιτώντας ρητά να έχει η εγκληματική οργάνωση επιχειρη- σιακή δομή και διαρκή εγκληματική δράση με στόχο αποκλειστικά την τέλεση κακουργημάτων (και όχι πλημμελημάτων), φαίνεται να ενστερνίζεται την πάγια στη θεωρία άποψη, που γίνεται δεκτή και από σημαντικό μέρος της νομολογίας ότι πρέπει να υπάγονται στην έννοια της εγκλη- ματικής οργάνωσης μόνο ομάδες προσώπων που αποτελούν οργανώσεις, οι οποίες λόγω της επιχειρησιακής δομής τους είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες, λόγω της ενυπάρχουσας σ’ αυτές ξεχω- ριστής δυναμικής τους αλλά και του ενυπάρχοντος στην εσωτερική τους δομή σκοπού τέλεσης ιδιαιτέρως σοβαρών εγκλημάτων [ΣυμβΕφΘεσ 93/2006 ΠοινΔικ 2006, 412 με παρατ. Συμεωνί- δου-Καστανίδου = ΠοινΧρ 2006, 836, ΣυμβΕφΑθ 215/2015 ΠοινΔικ 2015, 483 = ΠοινΧρ 2015, 299· από τη θεωρία βλ. ενδ. Κοτσαλής , ΠοινΧρ 2015, 557]. ΙΙ. Συγκριτικές παρατηρήσεις παλαιού και νέου δικαίου. [Α] Η ισχύουσα διάταξη του άρθρου 187 παρ. 1 ΠΚ είναι εν μέρει αυστηρότερη και εν μέρει επιεικέστερη σε σχέση με την προϊσχύ- σασα. Ειδικότερα, είναι αυστηρότερη ως προς τις προβλεπόμενες κυρώσεις, διότι τιμωρεί την πράξη με κάθειρξη έως δέκα έτη και αθροιστικά χρηματική ποινή , ενώ η προϊσχύσασα προέ- βλεπε μόνο ποινή κάθειρξης έως δέκα έτη. Είναι όμως επιεικέστερη σε σχέση με την προϊσχύ- σασα, από πλευράς αντικειμενικής στοιχειοθέτησης του εγκλήματος, διότι (α) περιόρισε την έκταση της εγκληματικής συμπεριφοράς, απαιτώντας ρητά η «οργάνωση» να έχει επιχειρησια- κή δομή, κάτι που γινόταν εν μέρει νομολογιακά δεκτό και συνιστούσε απαίτηση της θεωρίας και (β) αφαίρεσε από τον κατάλογο των επιδιωκόμενων από την οργάνωση εγκλημάτων των συγκεκριμένων πλημμελημάτων, που προβλέπονταν στο άρθρο 187 παρ. 1 προϊσχύσαντος ΠΚ, όπως το άρθρο 41ΣΤ Ν 2725/1999 (αδικήματα βίας με αφορμή αθλητικές εκδηλώσεις) και το άρθρο 128Θ του ίδιου νόμου (ντόπινγκ αθλητών) κά. Στην περ. (α) κατ’ εφαρμογή του άρθρου 2 παρ. 1 ΠΚ, στις εκκρεμείς υποθέσεις (πράξεις τελεσθείσες μέχρι και 30.6.2019) το δικαστήριο εφαρμόζει «in concreto» το άρθρο 187 παρ. 1 προϊσχύσαντος ΠΚ, ως διάταξη επιεικέστερη της ισχύουσας, διότι δεν προέβλεπε αθροιστικά χρηματική ποινή, εφόσον όμως διαπιστώσει ότι πρόκειται για επιχειρησιακά δομημένη και με διαρκή εγκληματική δράση οργάνωση, όπως απαιτεί η ισχύουσα διάταξη. Υπενθυμίζεται ότι επιτρέπεται να εφαρμόζονται «in concreto» δια- τάξεις διαφορετικών νόμων εφόσον στη συγκεκριμένη περίπτωση οδηγούμαστε στην ευμενέ- στερη μεταχείριση του κατηγορουμένου [ΑιτΕκθΣχΠΚ 2019, υπό άρθρο 2, 8]. Αν όμως κρίνει ότι η συγκεκριμένη «οργάνωση» δεν έχει επιχειρησιακή δομή, υποχρεούται να εφαρμόσει την επιεικέστερη νεότερη διάταξη της παρ. 3 για τη συμμορία, αν υπάρχει μεν οργάνωση αλλά έχει στοιχειώδη δομή [ΑιτΕκθΣχΠΚ 2019, υπό άρθρο 187, 42] και όχι τη διάταξη του άρθρου 187 παρ. 1 προϊσχύσαντος ΠΚ, η οποία είναι δυσμενέστερη από άποψη έκτασης της αντικειμενικής 2