ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ - ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ 9 (γ) Τελευταίος διαδικαστικός φραγμός σχετικά με την αναθεώρηση είναι η πρόβλε- ψη ειδικής πενταετούς προθεσμίας που πρέπει να μεσολαβήσει από τη δημοσίευση του ειδικού ψηφίσματος της παρ. 5 του άρθρου 110 Σ. έως την κίνηση της επόμε- νης διαδικασίας για την αναθεώρηση. Πρόκειται για τον μοναδικό χρονικό περιο- ρισμό της αναθεώρησης. 17 Η διαδικασία της αναθεώρησης είναι αποκλειστική με την έννοια ότι αναθεώρηση του Συντάγματος δεν μπορεί να συντελεστεί ούτε με δημοψήφισμα ούτε με την αναγνώριση κατά το Σύνταγμα αρμοδιοτήτων σε όργανα διεθνών οργανισμών (άρ- θρο 28 παρ. 2 Σ.) ή την αποδοχή περιορισμών στην άσκηση της εθνικής κυριαρχί- ας (άρθρο 28 παρ. 3 Σ.). Ως προς το ζήτημα αν το άρθρο 110 Σ. υπόκειται σε αναθεώρηση, υποστηρίχθηκε η άποψη 18 ότι τυχόν αναθεώρηση της παρ. 1, με την οποία προσδιορίζεται ο σκλη- ρός πυρήνας των αναθεωρητέων διατάξεων, θα αναιρούσε αυτόν καθ’ εαυτόν τον αυστηρό χαρακτήρα του Συντάγματος. Αντιθέτως, όσον αφορά επιμέρους ρυθμί- σεις της διαδικασίας αυτής, θα μπορούσαν να τροποποιηθούν ή να αντικαταστα- θούν, εφόσον διατηρηθούν αλώβητα τα δομικά χαρακτηριστικά της αναθεωρητι- κής διαδικασίας, δηλαδή η αποκλειστική αρμοδιότητα της Βουλής, η παρεμβολή του εκλογικού σώματος και η μεσολάβηση χρόνου μεταξύ δύο αναθεωρήσεων. Η ολοκλήρωση της διαδικασίας της αναθεώρησης σε δύο φάσεις, αποσκοπεί στη συμμετοχή του εκλογικού σώματος στην αναθεωρητική λειτουργία. Πρόκειται για στοιχείο του δημοκρατικού και αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος και δεν μπορεί να αναθεωρηθεί. Αντιθέτως, οι υπόλοιπες διατάξεις του άρθρου 110 παρ. 2 επ. Σ. που περιγράφουν τη διαδικασία της αναθεώρησης υποστηρίζεται ότι υπόκεινται σε αναθεώρηση. 19 IV. Οι πηγές του Συνταγματικού Δικαίου Oι κανόνες που συγκροτούν το Σύνταγμα με ουσιαστική έννοια δεν ανευρίσκονται μόνο στο τυπικό Σύνταγμα αλλά και σε άλλους νομικούς τύπους (ή κείμενα) υπο- δεέστερους ιεραρχικά του Συντάγματος. Αυτοί οι νομικοί τύποι που περιέχουν κα- νόνες του ουσιαστικού Συντάγματος καλούνται άμεσες πηγές του Συνταγματικού Δικαίου. Στις έμμεσες πηγές εντάσσονται εκείνες που τροφοδοτούν τη συνταγματι- 17. Βλ. Σπυρόπουλου Φ., όπ.π., σελ. 97. 18. Βλ. Βενιζέλου Ε., Τα όρια της αναθεώρησης του Συντάγματος 1975, 1984, σελ. 104, 105, ιδίου , Μαθήματα όπ.π., σελ. 64. 19. Βλ. Σπυρόπουλου Φ., όπ.π., σελ. 95. Επίσης, Αυδίκου Γ. , Οι θεσμοί άμεσης δημοκρατίας και η επι- κείμενη συνταγματική αναθεώρηση ΘΠΔΔ 12/2017, 1121. 17 18 19