ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΥΡΩΣΕΩΝ

2 I. Έννοια και σκοπός των ποινικών κυρώσεων Ν. ΜΠΙΤΖΙΛΕΚΗΣ ηθικά . Είναι λοιπόν πρωτίστως η συμπεριφορά εκείνη η οποία ενοχλεί τόσο, ώστε η απάντηση σε αυτή να εκφράζει μια ανάλογη κοινωνικοηθι- κή ενόχληση και αποδοκιμασία. Ομοίως κατ’ αντανάκλαση και η διαδικα- σία, με την οποία η οργανωμένη πολιτεία επιβάλλει την ποινή σε αυτή την πράξη (η όλη δηλαδή ποινική διαδικασία), αποκτά και αυτή έναν ανάλο- γο στιγματιστικό χαρακτήρα. Οσάκις όμως η όποια συμπεριφορά, για την οποία προβλέπεται ποινή, δεν μπορεί από μόνη της να “σηκώσει το βά- ρος” αυτής της κοινωνικοηθικής μομφής, το ποινικό δίκαιο βρίσκεται σε κρίση. Το καίριο και δύσκολο λοιπόν ερώτημα είναι πότε υφίσταται αυτή η κοινωνικοηθική μομφή αναφορικά με μια συμπεριφορά, καθώς αν εξαιρέ- σει κανείς έναν σκληρό πυρήνα εγκλημάτων, τα οποία φαίνονται να έχουν έναν διαχρονικό και διαπολιτισμικό χαρακτήρα, στη σημερινή πλουραλι- στική κοινωνία ούτε όλες οι πράξεις με κοινωνικοηθική απαξία αποτελούν εγκλήματα ούτε πάντως όλες οι πράξεις που είναι αξιόποινες εμφανίζουν αυτή την απαξία. Η δυσκολία μάλιστα να απαντηθεί το ερώτημα έγκειται στο ότι η όποια απάντηση συνυφαίνεται με το γενικότερο πρόβλημα της σχέσης μεταξύ δικαίου και ηθικής και των όρων ρύθμισης των κοινωνι- κών σχέσεων. Αν ήθελε κανείς να δώσει έναν ορισμό της ποινής θα έλεγε ότι πρόκειται για ένα κακό το οποίο επιβάλλεται από την πολιτεία ως απάντηση σε μια συμπεριφορά, πράξη ή παράλειψη, η οποία διαταράσσει την κοινωνική συμβίωση. Τα στοιχεία λοιπόν της ποινής είναι: ότι πρόκειται για κακό , ότι επιβάλλεται από την πολιτεία μέσω μιας τυπικής διαδικασίας , η οποία πα- ρέχει συγκεκριμένα εχέγγυα και εγγυήσεις, διαφοροποιούμενη έτσι από την απλή εκδίκηση, και ακόμη ότι πρόκειται για μια αναγκαστική επέμβα- ση στα αγαθά και συμφέροντα του δράστη, ενώ επίσης έχει προσωποπα- γή χαρακτήρα . 2 i. Μιλώντας για κακό εννοούμε μια επιβάρυνση αυτού που το υφίσταται, με την έννοια ότι θίγονται έννομα αγαθά του (ελευθερία, περιουσία, τιμή και εν γένει η προσωπικότητά του). Η ποινή όμως δεν προκαλεί απλώς πόνο, οδύνη , αλλά και στιγματίζει κοινωνικά τον δράστη (δηλαδή η κοι- νωνία αποδοκιμάζει τον ένοχο, βλέποντάς τον με καχυποψία και αρνητι- κή διάθεση). Βεβαίως, το πότε κάτι είναι επώδυνο προσδιορίζεται αντι- κειμενικά με βάση τις κρατούσες κοινωνικοηθικές αντιλήψεις και όχι τις όποιες αντιλήψεις του δράστη, από το αν λ.χ. αυτός αποδέχεται την ποι- νή ως μορφή εξιλέωσης ή ακόμη ως ευκαιρία για να συντηρηθεί στα σω- φρονιστικά ιδρύματα με δαπάνες της πολιτείας ή επίσης για να κερδίσει τη συμπάθεια κάποιων, αποκομίζοντας ενδεχομένως (πολιτικά, κομματι- 2. Βλ. λ.χ. Χωραφά , Ποινικόν Δίκαιον, 9η έκδ. (επιμ. Κ. Σταμάτη), 1978, 83 επ.

RkJQdWJsaXNoZXIy MjEyOTk=