ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΚΥΡΩΣΕΩΝ

2. Σκοπός της ποινής - Οι περί ποινής θεωρίες 9 Ν. ΜΠΙΤΖΙΛΕΚΗΣ κοινωνίας. 16 Στη λογική λοιπόν της επανορθωτικής δικαιοσύνης, κατά την Αριστοτελική σύλληψη, η ποινή θα πρέπει να είναι δίκαιη, να ανταποκρί- νεται δηλαδή στον βαθμό της ενοχής εκείνου ο οποίος διέπραξε την άδικη πράξη. Σε αυτό άλλωστε συνίσταται και η σημαντική συνεισφορά των λε- γόμενων απόλυτων θεωριών, ότι δηλαδή επιχειρούν με βάση την αρχή της απόδοσης δικαιοσύνης να θέσουν όρια με βάση το τι έγινε , τα οποία οφεί- λει να μην υπερβεί η ποινή στην προσπάθειά της να εξυπηρετήσει απλώς μελλοντικούς σκοπούς, όπως λ.χ. θα ήταν το να παραδειγματίσει τους τρί- τους. 17 H ποινή λοιπόν ως πράξη απόδοσης δικαιοσύνης και όχι ως πρά- ξη σκοπιμότητας ανοίγει τον δρόμο για να μετρηθεί με βάση ένα αξιολογι- κό μέτρο το άδικο της πράξης και η ενοχή του δράστη και να καταστεί έτσι ορθολογική και ελέγξιμη η διαδικασία της επιμέτρησης. Μόνο που το κρί- σιμο ερώτημα σχετικά με το ύψος των ορίων της ποινής και της αναλογι- κότητάς της σε σχέση με τις προσβεβλημένες δια του εγκλήματος αξίες πα- ραμένει ένα δύσκολο εγχείρημα, όπως πιο κάτω θα αναλυθεί. 2.2. Οι σχετικές θεωρίες: Η θεωρία της ειδικής πρόληψης Στον αντίποδα της θεωρίας της ανταπόδοσης βρίσκονται οι λεγόμενες σχε- τικές θεωρίες, οι οποίες φαίνεται να επικρατούν στη σύγχρονη ποινική επιστήμη. Αυτές αντιλαμβάνονται την ποινή ως ένα μέσο εξυπηρέτησης των σκοπών του ποινικού δικαίου. Απομακρύνονται από την ενοχή και το κακό που έγινε και αναζητούν στην ποινή, όπως συμβαίνει με κάθε δικαι- ικό θεσμό, έναν συγκεκριμένο σκοπό, μια κοινωνική αποστολή και χρησι- μότητα (γι’ αυτό και καλούνται «σχετικές» θεωρίες, επειδή δηλαδή αντι- λαμβάνονται την ποινή σε αναφορά, σε σχέση δηλαδή με κάτι, ως μέσο για κάποιο σκοπό και όχι ως αυτοσκοπό). Με την έννοια λοιπόν αυτή ποι- νές είναι εκείνες οι οποίες είναι αναγκαίες, πρόσφορες να εξυπηρετήσουν έναν συγκεκριμένο σκοπό, την πρόληψη του εγκλήματος (“ne peccetur“). Θα έλεγε έτσι κανείς ότι, ενώ η ανταπόδοση είναι στραμμένη στο παρελ- θόν, η πρόληψη στρέφεται στο μέλλον, μολονότι το βλέμμα στο παρελ- θόν από μόνο του δεν είναι δίχως άλλο ανεπιθύμητο, καθώς κάτι το οποίο βασίζεται στο παρελθόν μπορεί να αποτιμηθεί με μεγαλύτερη βεβαιότητα από κάτι το οποίο αναφέρεται στο μέλλον (έχει δηλαδή προγνωστικό χα- ρακτήρα). Τις σημαντικές φιλοσοφικές ρίζες της θεωρίας της πρόληψης 16. Βλ. γι’ αυτές αναλυτικά Παπαγεωργίου , Ανταπόδοση, δίκαιη ανταμοιβή και δι- καιοσύνη. Η επιστροφή των απόλυτων θεωριών της ποινής, ΠοινΧρ 1992, 481 επ. 17. Βλ. Roxin , AT Ι, § 3 αρ. περ. 2 επ. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι σήμερα γίνεται λόγος για μια αναγέννηση των απόλυτων περί ποινής θεωριών. Βλ. Schünemann , Aporien der Straftheorie in Philosophie und Literatur, Lüderssen-Festschrift, 2002, 327.