ΔΙΚΑΙΟ ΑΝΗΛΙΚΩΝ

5 1. Οι προσεγγίσεις για την εγκληματικότητα των ανηλίκων: από το παρελθόν στο παρόν Η Ιταλική Θετική Σχολή αντέστρεψε την παραπάνω προσέγγιση και μετέθεσε το κέντρο βάρους από το έγκλημα στον εγκληματία, ενώ περαιτέρω, προσπάθησε να διερευνήσει τα αίτια που τον οδήγησαν στην εγκληματική πράξη. Σε αντίστι- ξη με όσα αναφέρθηκαν κατά τις θέσεις της κλασσικής σχολής, θεωρήθηκε ότι η εγκληματική συμπεριφορά δεν εξαρτάται από την ελεύθερη βούληση του δράστη, αλλά επηρεάζεται από μια σειρά παράγοντες οι οποίοι (συν)λειτουργούν έξω από τον έλεγχό του. Για τη θετικιστική προσέγγιση η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι προβλέψιμη και ως αποτέλεσμα αιτιακών σχέσεων μπορεί να μελετηθεί και να εξηγηθεί. Περαιτέ- ρω, βασική θέση αποτέλεσε ότι η συμπεριφορά των εγκληματιών είναι διαφορε- τική από αυτή των μη εγκληματιών, άρα μπορεί να εντοπισθεί. Η βαρύτητα, λοι- πόν, μετατοπίζεται στη μελέτη των αιτίων που οδήγησαν στο έγκλημα και στη βελτίωση του εγκληματία με την κατάλληλη μεταχείρισή του. Με τον τρόπο αυτό, στο κέντρο του εγκληματολογικού ενδιαφέροντος αναπτύχθηκε η έννοια της αιτι- ότητας του εγκλήματος (γιατί;), με ερμηνευτικές προσεγγίσεις είτε στο βιολογικό, είτε στο ψυχολογικό, είτε στο κοινωνιολογικό επίπεδο. Αυτή η μετάβαση ουσια- στικά πηγάζει από την αντίληψη για την «ιδιαιτερότητα» του εγκληματία και οδη- γεί στην ισοδυναμία εγκληματία = επικίνδυνου 13 ή εγκληματία = ψυχικά ασθενή = επικίνδυνου 14 . Η «ορθή», ωστόσο, αντιμετώπιση του εγκληματία προϋποθέτει την 13. Από την ελληνική βιβλιογραφία βλ. διεξοδικά Μ. Γασπαρινάτου, Επικινδυνότητα. Η δια- δρομή μιας «Επικίνδυνης» Κατασκευής, εκδ. Τόπος, Αθήνα 2020, Α. Χουλιάρα , Εξέλιξη και διαχρονική λειτουργία της έννοιας της επικινδυνότητας του δράστη στις ποινικές επι- στήμες», σε Β. Αρτινοπούλου / Σ. Βιδάλη / Σ. Γεωργούλα / Ό. Θεμελή / Ν. Κουλούρη / Γ. Παπανικολάου (επιμέλεια), Πρακτικά ΕΕΜΕΚΕ, 2018, ό.π., σελ.145 επ., Γ. Γιαννούλη , Η επικινδυνότητα του δράστη και η εκτίμηση κινδύνων από δικαιοκρατικής σκοπιάς, εκδ. Π.Ν. Σάκκουλα, Αθήνα 2017, Χ. Δημόπουλου , Εισηγήσεις Εγκληματολογίας, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2008, ό.π., σελ. 308 επ., E. Φυτράκη , Από τον επικίνδυνο στο μέσο συνετό άνθρωπο: Μυθολογία και εμπειρισμός στο (ποινικό) δίκαιο, σε Τιμητικό Τόμο για τον Ιωάννη Μανωλεδάκη , τόμος ΙΙ, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2007, σελ. 685 επ., Γ. Νικολόπουλου , Επικρίσεις και αντιστάσεις γύρω από την έννοια της επικινδυνό- τητας: από το θετικιστικό παράδειγμα στις θεωρίες διακινδύνευσης, σε Α.Μαγγανά (επι- μέλεια), Δικαιώματα του Ανθρώπου–Έγκλημα–Αντεγκληματική πολιτική. Τιμητικός τόμος για την Α. Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου, τ. Β΄, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη-Bruylant, Αθή- να-Βρυξέλλες 2003, σελ. 951 επ., Ν. Λίβου , Προγνωστικές αποφάσεις στο Ποινικό Δί- καιο», ΠοινΧρον 2002, σελ. 1008 επ., Χ. Δημόπουλου, Η προεγκληματική επικινδυνότη- τα και τα μέτρα για την αντιμετώπισή της, εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1988, Σ. Αλεξιάδη , Η επικινδυνότητα του εγκληματία: Ένα στοιχείο πλαστό, σε Μμήμη Χωραφά, Γάφου, Γαρδίκα, τ. Β΄, εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1986, σελ. 131 επ., Γ. Πα- νούση , Η επικινδυνότητα, ΝοΒ, 1978, σσ. 776 επ., Ν. Κουράκη, Περί της εννοίας του επι- κινδύνου εις την δημοσίαν τάξιν, Ποινική Επιθεώρισις 1970, σελ. 783 επ. 14. Βλ. αναλυτικά M. Foucault , Η Ιστορία της Τρέλας, μετάφραση Γ. Αμπατζόγλου, εκδ. Ηρι- δανός, Αθήνα χχρ. Από την ελληνική βιβλιογραφία βλ. σχετικά Π. Σακκελαρόπουλου / Μ. Λειβαδίτη, Επικινδυνότητα και Κοινωνική Ψυχιατρική, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1990, Κ. Κοσμάτου , Η διάρκεια του εγκλεισμού σε ψυχιατρικό κατάστημα κατά το άρθρο 70 του Ποινικού Κώδικα, εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1988, σελ. 99 επ., Φ. Τσα- λίκογλου , Ο μύθος του επικίνδυνου ψυχασθενή, εκδ. Παπαζήση Αθήνα 1987, σελ. 21 επ.