ΔΙΚΑΙΟ ΑΝΗΛΙΚΩΝ

Η εγκληματικότητα των ανηλίκων και η αντιμετώπισή της 6 πλήρη γνώση 15 για τον εγκληματία: η συνεχής παρατήρηση και η μελέτη της προ- σωπικότητάς του, σε συνδυασμό με τα αίτια που τον οδήγησαν στο έγκλημα απο- τελούν θεμέλιο λίθο για τους ιταλούς θετικιστές. Σημειώνεται ότι για την ανάγκη παρατήρησης και μελέτης του εγκληματία προσανατολίστηκαν στην μεταχείρισή του και άλλες επιστήμες, όπως η στατιστική ανάλυση και η ψυχιατρική. Τον ρόλο δε του «παρατηρητηρίου» ανέλαβαν δομές με βασικό χαρακτηριστικό τους την στέρηση της ελευθερίας, όπως είναι οι φυλακές 16 και τα ψυχιατρικά ιδρύματα 17 . Ιστορικά μπορεί να παρατηρήσει κανείς ότι η στάση της κοινότητας απέναντι στο διαφορετικό, στο ξένο, στο μη «φυσιολογικό», στο «ανώμαλο», στο «απο- κλίνον» είναι αμυντική, αρνητική έως και εχθρική. Η Κοινότητα σκιαγραφώντας κάθε εποχή τον «μέσο κοινωνικό τύπο» τείνει να διαχωρίσει και να περιθωριο- ποιήσει όποια κατάσταση την διαφοροποιεί. Δημιουργώντας τον φόβο δείχνει να εξασφαλίζει την κατοχύρωση των υπολοίπων, αλλά αυξάνει την αλληλεγγύη της κοινωνικής ομάδας απέναντι στο «άλλο». Η συντήρηση των στερεοτύπων του «στυγερού δολοφόνου», του «αδίστακτου ληστή», του «επικίνδυνου βιαστή» έχει πολλαπλό περιεχόμενο και αποτέλεσμα: κατασκευάζει στο κοινωνικό σύνο- λο παραστάσεις προσώπων που ισοδυναμούν πάντοτε με το στερεότυπο, πείθο- ντας παράλληλα ότι η θέση που τους αρμόζει βρίσκεται πάντοτε εκτός των κόλ- πων της. Παράλληλα μέσα από αυτή την διαδικασία το πρόσωπο της ομάδας με το στερεότυπο βιώνει τον ρόλο που του δόθηκε, της απομόνωσης δηλαδή, χωρίς περιθώρια αντίδρασης. Μια αρχική προσέγγιση των παραπάνω θέσεων ήταν η θεωρία του Lombroso για τον «εγκληματία άνθρωπο» 18 , τον οποίο ορίζει ως ένα κατώτερο είδος και ιδιαίτε- ρο «εγκληματικό τύπο», χωρίς ομαλή βιολογική εξέλιξη. Οι απόψεις αυτές στην ιστορική τους διαδρομή θα συνδέσουν το έγκλημα με την ψυχική ασθένεια και θα θέσουν τη διεπιστημονική έρευνα ως βάση για την πολυπαραγοντική ερμηνεία του εγκλήματος 19 . Στο πλαίσιο αυτό αναπτύχθηκαν απόψεις για την μεταχείριση του εγκληματία και επιχειρήθηκαν μοντέλα παρέμβασης στη βάση αντιλήψεων που είχαν σχέση είτε 15. Βλ. αναλυτικά D. Garland , The criminal and his science. A critical account of the formation of criminology at the end of the nineteenth century, The British Journal of Criminology, vol. F25, No 2, 1985, pp. 109-137 (112 επ.). 16. Πρβλ. την ανάλυση του M. Foucault , Επιτήρηση και Τιμωρία, Η Γέννηση της Φυλακής, με- τάφραση Κ. Χατζηδήμου - Ι. Ράλλη, Αθήνα 1989. 17. Bλ. διεξοδικά Ε. Goffman, Άσυλα. Δοκίμια για την κοινωνική κατάσταση των ασθενών του ψυχιατρείου και άλλων τροφίλων, μετάφραση Ξ. Κομνηνός, Πρόλογος Γ. Αμπατζόγλου, εκδ. Ευρύαλος, Αθήνα 1994. 18. Βλ. C. Lombroso, L’ Uomo delinquent, Milano 1876. 19. Πρβλ. E. Ferri , Κοινωνιολογία του εγκλήματος, μετάφραση Β. Δουρδούμα, εκδ. Νάρκισ- σος, Αθήνα 1925, ο οποίος υποστήριξε ότι το έγκλημα δεν είναι αποτέλεσμα ενός και μό- νον αιτίου. Βλ. επίσης και Α. Γιωτοπούλου-Μαραγκοπούλου , Παραδόσεις Εγκληματολο- γίας, εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα – Κομοτηνή 1979, σελ. 41 επ.