ΔΙΚΑΙΟ ΑΝΗΛΙΚΩΝ

Η εγκληματικότητα των ανηλίκων και η αντιμετώπισή της 10 εγκληματικότητας με τη μειωμένη διανοητική ικανότητα και την κληρονομικότητα της νοητικής στέρησης. Στο πλαίσιο αυτό -και για τις ανάγκες μέτρησης της διανο- ητικής ικανότητας- αναπτύχθηκαν οι κλίμακες Binet-Simon και Wechsel, γνωστές και ως δείκτες νοημοσύνης. Περαιτέρω, προσδιορίστηκαν ως «κλίμακες» της νο- ητικής στέρησης η ιδιωτεία (νοημοσύνη παιδιού 1-3 ετών), η ηλιθιότητα (νοημο- σύνη παιδιού 3-6 ετών), και η μικρόνοια (νοημοσύνη παιδιού 6-12 ετών) 33 . Για τις ψυχαναλυτικές θεωρίες καθοριστική ήταν η συμβολή του Sigmund Freud 34 . Η γνωστή φροϋδική τριμερής διάκριση της ανθρώπινης ψυχής αναλύεται στο «Εγώ», το «Υπερεγώ» και το «Εκείνο», από τα οποία τα δύο πρώτα λειτουργούν σε όλα τα επίπεδα του συνειδητού, ενώ το «Εκείνο» αποκλειστικά στο ασυνείδη- το επίπεδο. Έμφαση δόθηκε στη μελέτη του ασυνείδητου, το οποίο περιλαμβά- νει όλες τις ενορμήσεις του ανθρώπου από τη γέννησή του, καθώς και κάθε απω- θημένο του και λειτουργεί αποκλειστικά στη βάση της άμεσης (και ανεξάρτητα από το εφικτό) εκπλήρωσης των επιθυμιών, αγνοώντας κάθε έννοια αντικειμενι- κής πραγματικότητας. Για την προσαρμογή στην αντικειμενική πραγματικότητα η υλοποίηση των επιθυμιών του «Εκείνο» πραγματοποιείται μέσω του «Εγώ». Επί- σης, το «Υπερεγώ» αποτελεί το ηθικό μέρος του ψυχισμού, το ιδεώδες, μπολια- σμένο από τις παραδοσιακές αξίες κάθε κοινωνίας που ενσωματώνονται στη συ- νείδηση κάθε ατόμου από τη γέννησή του. Η συγκρουσιακή, λοιπόν, σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των τριών μερών για την επιλογή υπακοής ή μη σε ένα κα- νόνα, αποτελεί τη βάση για το πέρασμα στο έγκλημα: η τέλεση του εγκλήματος, ως προϊόν της παραπάνω σύγκρουσης προκύπτει όταν δεν μπορεί το «Υπερε- γώ» να ελέγξει το «Εκείνο» που δρα με βάση το ένστικτο, μέσω του «Εγώ», ενώ ο έλεγχος των παρορμήσεων οδηγεί το άτομο σε ισορροπία. Για τις ψυχαναλυτικές θέσεις κεντρικό ρόλο διαδραματίζει η παιδική ηλικία του ατόμου, κατά την οποία διάφορες παρορμήσεις και επιθυμίες (με προνομιακή έμφαση στο πεδίο της γενε- τήσιας σφαίρας - libido) παραμένουν ως παραστάσεις στο ασυνείδητο. Τομή σε σχέση με τις οργανικές θεωρίες αποτέλεσε η θέση των ψυχαναλυτικών θεωριών ότι ικανός να εγκληματήσει είναι ο κάθε άνθρωπος, εφόσον συντρέ- ξουν ορισμένες προϋποθέσεις. Στο πλαίσιο αυτό, οι απόψεις αυτές προβαίνουν σε διάκριση μεταξύ «περιστασιακών» (τέλεση εγκλήματος υπό ορισμένες μόνο συνθήκες) και «χρονίων» εγκληματιών. Οι χρόνιοι, περαιτέρω, διακρίνονται σε ομαλούς (προσαρμοσμένους κοινωνικά, οι οποίοι ταυτοποιούνται με εγκληματι- μόλις 46 είχαν ομαλή νοητική ανάπτυξη, H. Goddard , The Kallikak family. A Study in the Heredity of Feeble – Mindedness, Macmillan, New York 1912. 33. Στη συνέχεια, ο William Stern, το 1912, προσδιόρισε ένα μαθηματικό τύπο για την εξεύρε- ση του δείκτη νοημοσύνης (Intelligence Quotient, IQ), ο οποίος προκύπτει από τον πολ- λαπλασιασμό της νοητικής ηλικίας προς 100, διαιρούμενος με την χρονική ηλικία, υποστη- ρίζοντας ότι ο συντελεστής θα πρέπει να ισούται με το 100 στις περιπτώσεις των ομαλά ανεπτυγμένων ατόμων. Εάν ο συντελεστής ισούται από 30 έως 50 πρόκειται για βαριά μι- κρόνοια, έως 85 για μέτρια μικρόνοια, και έως 99 για υποφυσιολογική κατάσταση. 34. Βλ. αναλυτικά S. Freud , Εισαγωγή στην ψυχανάλυση, μετάφραση Λ. Αναγνώστου, εκδ. Επίκουρος, Αθήνα 2014.