ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

μα κυριαρχίας πια και η μη ανταπόκριση σε αίτημα έκδοσης δεν αποτελεί πράξη που δικαιολογεί αντίποινα. Ο αποχωρισμός της έννομης σχέσης μεταξύ κράτους και υπηκόου ξένου κράτους από τις παραδοσιακές έννομες σχέσεις (εντός εθνικού κράτους και μεταξύ κρα- τών) δεν έχει όμως καταστεί ακόμα ζήτημα απονομής δικαιοσύνης σε εθνικό επί- πεδο, αλλά παραμένει ζήτημα πολιτικό. Η συγκρότηση του κοσμοπολιτικού δι- καίου σε υπερεθνικό, και κυρίως η συγκρότησή του σε κλάδο της έννομης τάξης με αρχές, διατάξεις και δικαστική εφαρμογή, θα έρθει με τους παγκοσμίους πο- λέμους και τον ψυχρό πόλεμο. Εδώ βρίσκεται και η ποιοτική διαφορά με όποιο προηγούμενο φαινόμενο χαρακτηρίζεται σήμερα επίσης ως «προσφυγικό», ακό- μα και αν όντως ονομάστηκε έτσι 5 : στην απόφαση της αναδυόμενης διεθνούς κοι- νότητας να ρυθμίσει νομικά και να μην αφήσει στην πολιτική, την οικονομία και την κοινωνία, την τύχη σ’ ένα κράτος εισερχομένων υπηκόων άλλου κράτους. Η νομική ρύθμιση του μέλλοντος παράγει εξ ορισμού και αναπόφευκτα βεβαιότητα αλλά και περιορισμούς. Τα δύο αυτά αιτήματα, βεβαιότητας και περιορισμού, παράγουν συγκρούσεις αλλά και συνυπάρχουν αναγκαστικά. Συνεπώς το προσφυγικό ζήτημα δεν είναι μεν ακριβώς πρόβλημα (άρα πράγματι δεν έχει νόημα να ευχόμαστε ή να προ- σπαθούμε να απαλειφθεί ως τέτοιο, ει μη μόνον να περιοριστούν οι αιτίες του), ενέχει όμως μια σύγκρουση συμφερόντων. Σ’ αυτό το θέμα θα επανέλθουμε. Ας κρατήσουμε όμως εκ προοιμίου ότι ο Νόμος για τον πρόσφυγα όχι μόνο έχει πε- ριορισμούς, που ενδεικνύουν τα αντίστοιχα έννομα συμφέροντα, αλλά καταλεί- πει και την εξειδίκευσή τους στην εθνική έννομη τάξη· αποδίδει δηλαδή στο ένα μέρος της σχέσης, το κράτος υποδοχής, ένα άνισο όπλο διεκδίκησης των συμφε- ρόντων του. Μετά την εμπειρία και του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, στις διασκέψεις της Γενεύης, όπου κατά ενδιαφέροντα ιστορικό κύκλο συνέπραξαν καθολικοί χρι- στιανοί φιλόσοφοι, φορείς της παράδοσης του φυσικού δικαίου, από τον Αυγου- στίνο και τον Ακινάτη μέχρι τους Ισπανούς ύστερους σχολαστικούς, υπογράφε- ται η Σύμβαση της Γενεύης του 1951. Συμπίπτει επίσης χρονικά με την εξαγγελία από την Hannah Arendt του δικαιώματος «να έχει κανείς δικαιώματα», ως έκκλη- ση εκ μέρους των ανθρώπων που είχαν μείνει χωρίς ιθαγένεια μετά τον πόλεμο 6 . Ακολουθεί τις άλλες Συμβάσεις της Γενεύης, που ρυθμίζουν ζητήματα αρχαιότε- ρα στην εννοιολογική τους σύλληψη, αυτό του ius ad bellum και του ius in bello, 5. Δημήτρης Χριστόπουλος, Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα θα είχε λύση , Πόλις, 2020, όπου αναφέρεται το αρχετυπικό παράδειγμα των Ουγενότων. 6. Hannah Arendt, Οι απαρχές του ολοκληρωτισμού (σε τρεις τόμους), Νησίδες, 2017 9 | Προσφυγικό ζήτημα και προσφυγικό δίκαιο |