ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

|  VI |  Πρόλογος ωφελεί καθόλου να παριστάνουμε ότι το πρόβλημα δεν υφίσταται, ή ότι μπορεί να επιλυθεί με αδιαφορία και ωμότητα ή με υποχώρηση πίσω από κάποια υπο- τίθεται ασφαλή τείχη. Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν; Είναι εύλογο να θέλουμε να υπερασπιστούμε την με κόπο κατακτημένη ελευθερία και ευημερία μας αλλά εξ ίσου εύλογο είναι να έχουμε συνείδηση των ατομικών και συλλογικών υποχρε- ώσεών μας απέναντι σε όλους τους άλλους ανθρώπους, όπου κι αν βρίσκονται, σε όποιο Θεό και αν πιστεύουν. Και η δημοκρατία αυτοπροστατεύεται καλύτερα όταν σκέφτεται με ευρύτητα πνεύματος και ψυχής και επεξεργάζεται θεσμικά τις προκλήσεις. Δεν μπορούμε να διεκδικήσουμε μια θέση στον κόσμο αν δεν αντιλη- φθούμε ότι έχουμε και υποχρεώσεις απέναντι στους άλλους. Το τι θα πράξουμε σήμερα, θα έχει αντίκτυπο στη ζωή μας αύριο. Αυτό είναι πολύ σαφές πλέον στο φυσικό περιβάλλον και σιγά σιγά γίνεται αισθητό και στο ανθρώπινο περιβάλλον. Ένα σημαντικό μέρος των παγκόσμιων μεταναστευτικών ροών αφορά ωστόσο μια ιδιαίτερη περίπτωση: το προσφυγικό. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμο- στείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNCHR) περίπου 1% του παγκό- σμιου πληθυσμού έχει αναγκαστεί να εγκαταλείψει τις εστίες του, και 26 εκατομύ- ρια από αυτά τα περίπου 80 εκατομύρια είναι πρόσφυγες. Οι μισοί δε περίπου από τους πρόσφυγες είναι ανήλικοι. Ας το έχουμε και αυτό υπόψη μας. Εδώ δεν έχου- με απλώς να κάνουμε με ένα πρόβλημα των άλλων απέναντι στο οποίο οφείλουμε να διαμορφώσουμε μια πολιτικά λυσιτελή, ηθικά εύλογη και ανθρώπινα ευαίσθη- τη στάση. Έχουμε πρωτίστως να κάνουμε με ένα πρόβλημα που μας αφορά άμεσα και απ’ ευθείας όχι μόνον γιατί ζούμε με αυτό αλλά γιατί και ως ηθικά όντα, αλλά κυρίως ως πολίτες δημοκρατικών πολιτειών έχουμε, ταυτόχρονα με το δικαίωμα να απολαμβάνουμε την ελευθερία μας, και το συνυφασμένο με αυτό το δικαίωμα καθήκον να προστατεύουμε εκείνους που διώκονται χωρίς να φταίνε. Πρόσφυγες δεν είναι αυτοί που αντικειμενικά κινδυνεύουν επειδή λόγου χάρη η χώρα τους βρίσκεται σε πόλεμο (ή για οποιοδήποτε άλλο λόγο) αλλά εκείνοι που «λόγω αυτού που είναι και αυτού που πιστεύουν» (James Hathaway ) διώκονται. Θα μπορούσε κάποιος να πει (και πολλοί το λένε) ότι αυτό που συμβαίνει με αυ- τούς τους ανθρώπους είναι λυπηρό αλλά δεν μας αφορά. Όμως μας αφορά, όχι αναγκαστικά γιατί τους έχουμε κάτι στερήσει και πρέπει να τους το επιστρέψου- με (κάποια κράτη έχουν πράγματι επιδείξει συμπεριφορές που έχουν συμβάλει στα βάσανα των πληγέντων). Μας αφορά γιατί η ιδρυτική πράξη της ελευθερίας μας βασίζεται σε μια καθολική παραδοχή: όπως εμείς δικαιούμαστε να ζούμε στο προστατευτικό πλαίσιο έννομης ελευθερίας της εθνικής μας κυριαρχίας, έτσι δι- καιούται και κάθε άλλος λαός. Και αν κάτι μας έφερε ως μέλη της ίδιας πολιτείας μαζί είναι η προοπτική ενός ευνομούμενου βίου σε συνθήκες ελευθερίας που μας προστατεύει από την αυθαιρεσία και δίνει νόημα στη ζωή μας. Σε αυτή τη βάση έχουμε το καθήκον να προστατεύσουμε αλλήλους. Αν δεν κάνουμε αυτήν την πα- ραδοχή, ο εθνικός μας βίος, η ανεξαρτησία και ακεραιότητά μας δεν έχουν κα- νένα ηθικό έρεισμα· είναι απλώς ένα γεγονός. Άρα όχι απλώς πρέπει να δεχτού-