ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Πρόλογος Νικήτα Ε. Χατζημιχαήλ Η σειρά Κυπριακό Δίκαιο: Θεωρία και Πράξη αποσκοπεί στη δημοσίευση αξιόλογων επιστημονι- κών συγγραμμάτων που ικανοποιούν τις ανάγκες της νομικής πρακτικής έχοντας ως θεμέλιο τους σύγχρονους ακαδημαϊκούς προβληματισμούς και φιλοδοξώντας να ανταποκρίνονται σε διεθνή κρι- τήρια ποιότητας. Με βασικό υλικό τις πηγές του κυπριακού δικαίου – αλλά και λαμβάνοντας υπόψη τον επιστημονικό διάλογο διεθνώς και ιδίως στις «συγγενείς» του κυπριακού δικαίου έννομες τάξεις – τα συγγράμματά μας φιλοδοξούν να συνεισφέρουν στη συστηματοποίηση και επιστημονική ανά- πτυξη του κυπριακού δικαίου εντός του ευρύτερου πλαισίου που θέτουν οι πολιτισμικές και εθνικές ρίζες, η δικαιική παράδοση, οι διαρκείς κοινωνικοοικονομικές ανάγκες και το εξελισσόμενο ευρω- παϊκό οικοδόμημα. Φιλοδοξία μας είναι οι μελέτες και τα εγχειρίδια της σειράς να καταστούν έργα αναφοράς (reference works) για τον Κύπριο νομικό αλλά και να μπορέσουν να εκπροσωπήσουν την κυπριακή νομική παραγωγή διεθνώς. Από μια τέτοια σειρά δεν θα μπορούσε να λείπει ένα συστηματικό έργο μακράς πνοής αφιερωμέ- νο στο λεγόμενο «οργανωτικό μέρος» του συνταγματικού δικαίου. Το συνταγματικό δίκαιο αποτε- λεί ένα από τα συστατικά στοιχεία του Δυτικού νομικού πολιτισμού. Δεν μπορούμε, κατά την νομική εργασία, να παραγνωρίζουμε την ανώτερη ή ανώτατη θέση του Συντάγματος στην ιεραρχία των πη- γών του δικαίου. Ωστόσο η ιεραρχική αυτή θέση δεν επαρκεί και μάλιστα συχνά καθίσταται τροχο- πέδη για την ανάπτυξη της κοινωνίας – ένας εύκολος τρόπος να κλείσουμε την νομική συζήτηση χω- ρίς εις βάθος δικαιοπολιτικές σταθμίσεις αξιών και συμφερόντων. Το συνταγματικό δίκαιο οφείλει να διδάσκεται από, και όχι να ποδηγετεί, τους επιμέρους κλάδους του δικαίου. Η πραγματική σημα- σία ενός Συντάγματος έγκειται στο τι εμπερικλείει (όχι μόνο τους πολιτικούς-συνταγματικούς συμβι- βασμούς αλλά και τις αντιλήψεις, παραδόσεις, ελπίδες και ταυτότητες) και τι επιτρέπει στην εξελισσό- μενη κοινωνία και τους θεσμούς της. Το οργανωτικό ιδίως μέρος έχει την δυνατότητα να διδάξει και όχι μόνο να οργανώσει μια κοινωνία, καθώς επιχειρεί να κινηθεί μεταξύ της Σκύλλας του υπερβολι- κού φορμαλισμού και της Χάρυβδης του πολιτικού κυνισμού. Στην περίπτωση της Κύπρου υφίσταται ένα παράδοξο. Αφενός μεν, το Σύνταγμα συχνά καλείται «δοτό», αμφισβητείται το κατά πόσο ενσωματώνει την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και εφαρμόστη- κε στην «καθαρή» του μορφή για μία τριετία, εντός της οποίας τα προβλήματα που προέκυψαν και ενέπνευσαν την πρόταση συνταγματικής αναθεώρησης του 1963 οδήγησαν σε πολιτική κρίση και την παρ’ ολίγον κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αφετέρου δε, σε ελάχιστες έννομες τάξεις υπήρξε τέτοια ταύτιση ενός Συντάγματος με την ίδια την κρατική υπόσταση. Η δε συνταγματική διάσταση έχει υπάρξει κυρίαρχη τόσο στον πολιτικό όσο και στον νομικό λόγο εν Κύπρω. Η διαρκής ωστόσο χρή- ση συνταγματικών επιχειρημάτων σπανίως δυστυχώς συνεπάγεται και ολοκληρωμένη, συστηματική αντίληψη του συνταγματικού δικαίου. Ομοίως οι αναφορές σε αλλοδαπά Συντάγματα και πρακτικές συχνά στερούνται διασύνδεσης με το αρχικό τους πλαίσιο και κατανόησης της λειτουργίας που επιτε- λούν οι εν λόγω θεσμοί. Οι σκέψεις αυτές εξηγούν γιατί είναι τόσο πολύτιμο το έργο πνοής του εκλεκτού συναδέλφου και φί- λου Κωνσταντίνου Κόμπου, με το οποίο και εξετάζεται συστηματικά το οργανωτικό μέρος του κυ- πριακού Συντάγματος. Ο συγγραφέας έχει εντρυφήσει στην ιστορία του κυπριακού συνταγματικού οικοδομήματος και επιχειρήσει την κατανόηση της λειτουργίας του σε όλες της τις διαστάσεις – ξεκι- νώντας από τον εντοπισμό και ανάδειξη των θεωρητικών του αρχών και φτάνοντας μέχρι το πρακτι- κό επίπεδο της λειτουργίας εκάστου διοικητικού θεσμού που φέρει συνταγματικό μανδύα. Για πρώ- τη φορά επιχειρείται σε τέτοια έκταση όχι μόνο η συστηματική οργάνωση του αντικειμένου αλλά και η διασύνδεσή του με την διεθνή συνταγματική θεωρία. Με επιτυχία συνδυάζεται ιδίως το διττό εν- διαφέρον του Κωνσταντίνου Κόμπου, για το συγκριτικό συνταγματικό δίκαιο και το δίκαιο της Ευ- ρωπαϊκής Ένωσης αλλά και το θεωρητικό όσο και πρακτικό υπόβαθρο επί του οποίου οικοδομεί.