ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

XII Πρόλογος Το βιβλίο που έχετε στα χέρια σας αποτελεί συνεπώς πολύτιμο εργαλείο για τον εφαρμοστή, τον με- λετητή και τον κοινωνό του δικαίου, αλλά και συνεισφορά του κυπριακού δημοσίου δικαίου στην ελληνική συνταγματική θεωρία. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την επιθυμία του συγγραφέα του, απο- τελεί και αφετηρία για τις πολιτικές και συνταγματικές συζητήσεις που θα καθορίσουν το μέλλον της κυπριακής Πολιτείας. Το συνταγματικό δίκαιο στην Κύπρο βρίσκεται σε ένα μεταβατικό στάδιο και, ολοκληρώνοντας την μελέτη του εγχειριδίου, μπορεί να αισθανθεί κανείς πως η «αέναη προσωρινό- τητα» (όρο που χρησιμοποίησε ο υπογράφων στο παρελθόν) και «η διαρκής στάση αναμονής» στην οποία αναφέρεται εν κατακλείδι ο συγγραφέας, υπήρχαν τελικά από το 1960 και δεν δημιουργήθη- καν ελέω δικαίου της ανάγκης, το οποίο και απλώς αποτέλεσε τον πιο σημαντικό σταθμό σε μια προ- διαγεγραμμένη κατεύθυνση. Πράγματι, μια από τις πολλές συνεισφορές του βιβλίου είναι η τοποθέτηση του λεγομένου δικαίου της ανάγκης στο πραγματικό του πλαίσιο: ακόμη και το πού τοποθετεί ο συγγραφέας τα σχετικά κε- φάλαια, αφού έχει πρώτα παρουσιάσει το σύστημα και τις θεμελιώδεις αρχές του κυπριακού συ- νταγματικού δικαίου αλλά και το περιβάλλον στο οποίο το δίκαιο της ανάγκης ήρθε να λειτουργή- σει, αποτελεί συνειδητή επιλογή με την αξία της. Έχοντας και στο παρελθόν εντρυφήσει στο θέμα, ο συγγραφέας συνεχίζει στο παρόν έργο την ενδελεχή εξέταση της γέννησης και εφαρμογής του θε- σμού, ο οποίος και αποτέλεσε το θεμέλιο για την διατήρηση και ανοικοδόμηση της κυπριακής πολι- τείας, αλλά και εργαλείο που επέτρεψε συγκεκριμένες αλλαγές παρεμποδίζοντας άλλες. Ενδεχόμενη διαιώνιση της εφαρμογής του δικαίου της ανάγκης – και των συνταγματικών και μη ζητημάτων που αυτή δημιουργεί – αποτελεί πρόκληση, αλλά και την αφετηρία της όποιας συζήτησης αναφορικά με το μέλλον του κυπριακού συνταγματικού δικαίου. Η συζήτηση αυτή απαιτεί συνδυασμό της διεθνούς συνταγματικής θεωρίας με την κατανόηση της κυ- πριακής συνταγματικής ιστορίας και της εξέλιξης του τόπου. Για τον λόγο αυτό τόσο η εξωστρεφής ανάλυση της συνταγματικής θεωρίας (που ο συγγραφέας προσφέρει, ιδίως στο Κεφ. 2 αλλά και δια- πνέει όλο το έργο), όσο και η άρτια αποτύπωση του ιστορικού πλαισίου που οδήγησε στην θέσπιση αλλά και την εφαρμογή του Συντάγματος του 1960 (ξεκινώντας με τα Κεφ. 3 και 4), συνιστούν απα- ραίτητα εργαλεία στο πλαίσιο της γενικότερης συζήτησης αναφορικά με τις συνταγματικές λύσεις στο κυπριακό ζήτημα. Το δε συνταγματικό πλαίσιο που θέτει και οι γενικές αρχές τις οποίες διατυπώνει ο Κωνσταντίνος Κόμπος πρέπει να αποτελέσουν την βάση για την πολιτειακή θεμελίωση των κοινω- νιών γενικά και ειδικά για την περίπτωση της Κύπρου. Ακόμη και οι αναφορές σε «δοτό» σύνταγμα (όρο που ο συγγραφέας βάζει στο ορθό του πλαίσιο σε επίπεδο συνταγματικού λόγου, εντοπίζοντας την πατρότητά του στον Κρίτωνα Τορναρίτη και σκιαγραφώντας την πορεία της χρήσης του στον κυ- πριακό νομικό λόγο) και η αμφισβήτηση του κατά πόσο το κυπριακό Σύνταγμα ενσωματώνει την έννοια της λαϊκής κυριαρχίας χρησιμοποιήθηκαν από την κυπριακή πολιτική ηγεσία και νομική ελίτ ώστε να διατηρηθεί μεν ένα οικείο σύστημα διακυβέρνησης αποφεύγοντας δε την ευθύνη για την θέσπιση και την λειτουργία του. Ήρθε η ώρα να εξετάσουμε με σοβαρότητα και νηφαλιότητα τι έγινε και τι δεν έγινε το 1960 και επέκεινα αλλά και τι πρέπει να γίνει από εδώ και πέρα. Η συζήτηση για τον συνταγματικό εξορθολογισμό της Δημοκρατίας είναι απαραίτητη και θα έχει κα- ταλυτική επίδραση σε όλο το φάσμα της κυπριακής έννομης τάξης. Ο συνδυασμός συνταγματικής θεωρίας και ιστορικής/πολιτικής συνείδησης είναι καθοριστικός για την επούλωση των πληγών που δημιούργησε το Σύνταγμα του 1960. Ως εκ τούτου, το Κυπριακό Συνταγματικό Δίκαιο θα αποτελέ- σει το έναυσμα για αυτό που ο συγγραφέας στον επίλογό του αποκαλεί «Μεταβατική Επανασύστα- ση του Κυπριακού Συντάγματος», εγχείρημα στο οποίο η περαιτέρω συνεισφορά του Κωνσταντίνου Κόμπου προβλέπουμε να είναι καθοριστική. Λευκωσία, 12 η Φεβρουαρίου 2021 Νικήτας Ε. Χατζημιχαήλ Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Νομικής Πανεπιστημίου Κύπρου