ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Πρόλογος Συγγραφέα Η απόσταση μεταξύ της γένεσης της ιδέας και της υλοποίησης της παρούσας συγγραφικής προσπά- θειας ήταν ιδιαίτερα μακρά. Η εμπειρία που αποκόμισα ήταν διδακτική και πολύτιμη. Έναυσμα και πηγή έμπνευσης ήταν και παραμένουν οι φοιτητές, αρχικά σε διδακτικό επίπεδο και με- τέπειτα σε ερευνητικό. Η διδασκαλία Κυπριακού συνταγματικού δικαίου είναι ιδιαίτερα δυσχερής και απαιτητική και επιβαρύνεται περαιτέρω από την απουσία, με την εξαίρεση κάποιων έργων, συ- στηματικής και επίκαιρης βιβλιογραφίας. Επιπρόσθετα, το αντικείμενο είναι πολύπλοκο και πολυε- δρικό και στο Κυπριακό παράδειγμα εμπεριέχει την πρόσθετη δυσχέρεια της δραματικής επίδρασης του δικαίου της ανάγκης. Η διδασκαλία συχνά προσέκρουε στο ζήτημα των βιβλιογραφικών πηγών και η αναγκαιότητα συνδρομής στην πλήρωση του κενού ενισχυόταν συνεχώς. Η εσωτερική επεξεργασία της συγγραφής διήρκησε χρόνια και επηρεαζόταν από την τριβή με το αντι- κείμενο, αλλά και τις ευρύτερες θεωρητικές και συγκριτικές ερευνητικές δραστηριότητές μου. Η πο- ρεία ήταν ομολογουμένως δύσκολη και ο προορισμός άλλαξε, όπως ενίοτε συμβαίνει στη συγγρα- φική διαδρομή. Το παρόν θα είχε χαρακτήρα εγχειριδίου, θα ήταν συνοπτικό και θα λειτουργούσε ως προθάλαμος στο Κυπριακό συνταγματικό δίκαιο. Ο αναγνώστης εύκολα αντιλαμβάνεται ότι η αρ- χική στόχευση δεν επιτεύχθηκε. Η έκταση είναι κατά τρόπο οξύμωρο ταυτόχρονα μεγάλη, αλλά και περιορισμένη. Δεν ήταν δυνατή η απομείωση της αναφοράς στη συνταγματική εμπειρία ένεκα του βιβλιογραφικού κενού που προ- ϋπάρχει. Ταυτόχρονα, δεν περιλαμβάνονται όλα τα ζητήματα και στον βαθμό που θα ήταν επιθυμη- τό και ίσως απαραίτητο. Η προσπάθεια εξισορρόπησης θα κριθεί. Η μεταφορά σκέψεων σε πραγματική συγγραφική ύλη απαιτούσε ενίσχυση της κατανόησης του συ- νταγματικού μας δικαίου και αποδείχθηκε η δυσκολότερη ερευνητική αποστολή που ανέλαβα. Ως αποτέλεσμα, προέκυψε ένα ογκώδες έργο που δεν είναι εγχειρίδιο. Έχει ως αποδέκτες τον φοιτη- τή, τον ερευνητή, αλλά και τον πρακτικό του συνταγματικού δικαίου. Δεν περιορίζεται στην παροχή ύλης προς εκμάθηση, αλλά σκοπεύει στην ενεργοποίηση της μεταγνώσης, δηλαδή τη συνειδητοποί- ηση της διαδικασίας σκέψης με κριτική διάθεση έναντι της μορφολογίας του αντικειμένου. Προτεί- νεται μια υποκειμενική ερμηνεία και ανάλυση του συνταγματικού μας δικαίου που ευελπιστεί στη χρήση της ως αφετηρίας μελέτης για διαμόρφωση νέων ερωτημάτων, αλλά και για επαναπροσέγγι- ση υφιστάμενων. Ολοκληρώνοντας το έργο, η σκέψη μου στρέφεται στον Αλέκο Μαρκίδη, τον δάσκαλο που δυστυχώς δεν είχα. Συζητώντας μαζί του, έμαθα από τη σκέψη του και αποκόμισα από την αστείρευτη γνώση του. Η διαφωνία μαζί του ήταν πάντοτε καλοδεχούμενη και άνοιγε ορίζοντες ανάλυσης. Είχαμε συ- ζητήσει και συμφωνήσει τη συν-συγγραφή του παρόντος, όμως τα γεγονότα της ζωής δεν το επέτρε- ψαν. Παραμένει το ερώτημα της πιθανής κατάληξης και του τελικού αποτελέσματος που θα διαμορ- φωνόταν. Η συμβολή του παραμένει όμως ισχυρή στην προσέγγιση και στο αποτέλεσμα. Θα ήταν μεγάλη παράλειψη εκ μέρους μου να μην ευχαριστήσω όσους συνέβαλαν στη συγγραφή. Ιδιαιτέρες ευχαριστίες οφείλονται στον εκδοτικό οίκο Νομική Βιβλιοθήκη και ειδικά στον Αντώνη Καρατζά και τη Μαρίνα Τσικουρή, καθώς και στον αγαπητό Νικήτα Χατζημιχαήλ (Διευθυντή της σει- ράς «Κυπριακό Δίκαιο: Θεωρία και Πράξη»). Αντιμετώπισαν με κατανόηση τις συγγραφικές μου ιδι- ορρυθμίες, τη μακρά περίοδο ολοκλήρωσης του έργου και το τελικό αποτέλεσμα. Επέδειξαν ιώβεια υπομονή και έδωσαν έμφαση στο κριτήριό μου ως προς τη διαμόρφωση του έργου. Επιπρόσθετα, ευχαριστίες οφείλονται στο Πανεπιστήμιο Κύπρου αλλά και στο Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη που χρηματο- δότησαν μέρος της έρευνας που οδήγησε στο παρόν έργο. Πρέπει επίσης να ευχαριστήσω εγκαρδίως την Αθηνά Ηροδότου. Βοήθησε με την έρευνα που διε- ξήγαγε, ειδικά σε θέματα νομολογίας, και της αναγνωρίζεται σημαντικότατη συνεισφορά στη βελτί-