ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Πρόλογος Σάββα Σ. Παπασάββα Έστω και αν από τον Μάιο του 2004 «παραμελώ» νομοτελειακά την διαχρονικά μεγάλη μου αγάπη, το Συνταγματικό Δίκαιο, παραμένω θεράπων του. Όταν λοιπόν μου ζητήθηκε να προλογίσω το ανά χείρας βιβλίο απεδέχθην μετά χαράς και ιδιαίτερου ενθουσιασμού. 1 Παρά την απίστευτη πολυπλοκότητα του συνταγματικού κειμένου, αυτό δεν περιείχε κάποια διάταξη που να διέπει το ενδεχόμενο «αποχώρησης», πολλώ δε μάλλον προσπάθειας απόσχισης της μίας εκ των δύο κοινοτήτων. Όταν λοιπόν το εύθραυστο αυτό οικοδόμημα δυναμιτίστηκε από την τ/κ ανταρ- σία, έπρεπε να δοθούν άμεσα λύσεις για να αποφευχθεί η κατάρρευση του Κράτους. Αυτές έπρεπε στη συνέχεια να υποστούν τη βάσανο της δικαστικής κρίσεως. Το δίκαιο της ανάγκης, το οποίο αναλύει εκτενώς ο συγγραφέας, ενυπάρχει στην έννοια του Συντάγ- ματος ως συστήματος κανόνων δικαίου. Ως ένα «υποκατάστατο δίκαιο» επιτρέπει την «προσαρ- μογή» των συνταγματικών διατάξεων που δεν είναι πλέον αποτελεσματικές εξαιτίας εξαιρετικών περιστάσεων που δεν είχε προβλέψει ο συντακτικός νομοθέτης και οι οποίες δεν μπορούν να αντι- μετωπισθούν με άλλο τρόπο, ενώ παράλληλα ενέχουν σοβαρό και άμεσο κίνδυνο για τους θεσμούς και/ή το Κράτος. 2 Το πρόβλημα που υπάρχει όμως είναι ότι οι εξαιρετικές αυτές περιστάσεις διαρκούν ήδη 57 χρόνια. Το γεγονός αυτό το επισημαίνει φυσικά ο συγγραφέας ο οποίος γράφει μεταξύ άλλων, αντί επιλό- γου, τα εξής: «Η μακρά σε διάρκεια εφαρμογή του δικαίου της ανάγκης, σε συνδυασμό με το βασι- κό συνταγματικό πλαίσιο που παραμένει σε ισχύ και που σχεδιάστηκε για ένα δικοινοτικό συνεται- ρισμό, οδηγούν σε μια διαιώνιση του συνταγματικού αυτοσχεδιασμού του δικαίου της ανάγκης». Συνεχίζει δε σημειώνοντας «ότι το Σύνταγμα έχει τροποποιηθεί δεκαπέντε φορές σε τρεις δεκαετίες, ενώ το δίκαιο της ανάγκης βρίσκει εφαρμογή από το 1964. Υποστηρίζεται ότι έχει πλέον επέλθει το πλήρωμα του χρόνου για να ξεκινήσει μια σοβαρή συζήτηση μετάβασης σε ένα άλλο συνταγματικό πλαίσιο.» Επί τούτου, θέση μου ήταν, ήδη από το 1995, ότι ως κατάλληλη εφαρμογή του δικαίου της ανάγκης θα πρέπει να θεωρήσουμε μια «καινούργια ανάγνωση» του κειμένου του Συντάγματος, η οποία να λειτουργεί αφαιρετικά και/ή να παραμερίζει κατά τη διάρκεια των εξαιρετικών περιστάσε- ων τις διατάξεις εκείνες που κάνουν αναφορά στην ανάγκη εν γένει συμμετοχής της τ/κ Κοινότητας, και μεταξύ αυτών την πρόνοια του άρθρου 182 παρ. 3. 3 Η ερμηνευτική αυτή προσέγγιση, η οποία αν υιοθετηθεί θα πρέπει εν συνεχεία να επικυρωθεί από το Ανώτατο Δικαστήριο, λύνει τα χέρια της συντακτικής εξουσίας και δίνει μεταξύ άλλων απάντηση και σε εσχάτως διατυπωθείσες αντιρρήσεις ως προς τυχόν θέματα «συνταγματικότητας» του διαχωρισμού του Ανωτάτου Δικαστηρίου και της επανασύστασης Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου. Προσωπικά θεωρώ ότι δεν υπάρχει οιοσ- δήποτε κίνδυνος, εντός ή εκτός συνόρων, από την επαναφορά στην προτέρα κατάσταση. Ούτως ή άλλως, όπως εύστοχα αναφέρει ο συγγραφέας στον επίλογό του: «το ζήτημα της διεθνούς θέσης της Δημοκρατίας έχει διευθετηθεί και στο δημόσιο διεθνές δίκαιο η από-αναγνώριση κράτους είναι μια ακραία και μόνο θεωρητική κατασκευή. Επιπλέον, η εσωτερική οργάνωση ενός κράτους είναι θέμα εθνικού συνταγματικού δικαίου και η άσκηση τέτοιας αρμοδιότητας δεν μπορεί να εξαρτάται από εξωτερικές συνθήκες.» Ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου Δρ Κωνσταντίνος Κόμπος, διά του παρό- ντος ξεπέρασε εαυτόν για άλλη μια φορά, παρά το γεγονός ότι το εν λόγω στοίχημα ήταν εν προκει- μένω ιδιαιτέρως μεγάλο. Το βιβλίο πραγματικά εντυπωσιάζει, τόσο λόγω του εξαντλητικού της πα- 1. Οι απόψεις που εκφράζονται είναι αυστηρά προσωπικές. 2. Για μια εκτεταμένη ανάλυση του θέματος βλ. S. Papasavvas, La justice constitutionnelle à Chypre , Collection Droit Public Positif, Economica - Presses Universitaires d’Aix - Marseille, 1998 και στα ελληνικά, Ε. Βασιλακά- κης / Σ. Παπασάββας, Στοιχεία Κυπριακού Δικαίου, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα - Θεσσαλονίκη, 2002. 3. Βλ. όπως παραπάνω, Στοιχεία Κυπριακού Δικαίου, σελ. 131.