ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Προδιάθεση « Ενδεχομένως καμία άλλη μοντέρνα εμπορική δραστηριότητα/επιχείρηση δεν επηρε- άζει άμεσα τόσα πολλά πρόσωπα σε όλα τα στάδια της ζωής όσο η ασφαλιστική δρα- στηριότητα » 1 . Με την ως άνω διατύπωση, το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτείων της Αμερικής, συγκεντρώνει σε μία πρόταση την ιδιαίτερη σημασία που διαδραματίζει για το σύνολο της οικονομίας και της κοινωνίας, και φυσικά για την ίδια την έννομη τάξη, η ύπαρξη του θεσμού της ασφάλισης. Ο τομέας των ασφαλίσεων αφορά άμεσα το δίκαιο. Η ιδιωτική ασφάλιση 2 εδράζε- ται πάντοτε σε ασφαλιστική σύμβαση, η οποία αποτελεί μία επώνυμη σύμβαση ρυθ- μιζόμενη από ειδική νομοθεσία 3 , ενώ παράλληλα ο ασφαλιστικός κλάδος αποτελεί έναν έντονα ρυθμισμένο κλάδο, ο οποίος υπόκειται σε κρατική εποπτεία. Νομικές ρυθμίσεις περί την ασφάλιση εντοπίζονται και σε νομοθετήματα λοιπών κλάδων του δικαίου, όπως επί παραδείγματι στα άρθρα 257-288 και 290-291 του Κώδικα Ιδιωτι- κού Ναυτικού Δικαίου, όπου ρυθμίζεται η θαλάσσια ασφάλιση. Έως σχετικά πρόσφατα, ήτοι έως τις 31 Μαρτίου του 2017, στην Ευρωπαϊκή Ένω- ση, προβλέπονταν ειδικές διατάξεις που ρύθμιζαν την εφαρμογή των κανόνων του ελεύθερου ανταγωνισμού, και συγκεκριμένα του άρθρου 101 ΣΛΕΕ, σε ορισμένες κατηγορίες συμφωνιών στον ασφαλιστικό κλάδο. Συγκεκριμένα, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 έως το 2017, ίσχυε Κανονισμός Ομαδικής Απαλλαγής 4 , ο οποίος έθετε εκτός του πεδίου εφαρμογής του απαγορευτικού κανόνα του άρθρου 101 παρ. 1 ΣΛΕΕ, μία σειρά από συμφωνίες και πρακτικές συνεργασίας μεταξύ ασφαλι- στικών επιχειρήσεων. Ηπαραπάνω ιδιαίτερη μεταχείριση του ασφαλιστικού κλάδου, δεν αποτελούσε ευρωπαϊκή πρωτοτυπία, καθώς και στις ΗΠΑ ήδη από το έτος 1945, προβλέπεται εξαίρεση των ασφαλιστικών δραστηριοτήτων από τους ομοσπονδια- κούς κανόνες ανταγωνισμού, μέσω της Mc-Carran Ferguson Act. 1. «{p}erhaps no modern commercial enterprise directly affects so many persons in all walks of life as does the insurance business .» United States v. South-Eastern Underwriters Association, 322 US 533 (1944). 2. Για την οικονομική και νομική έννοια της ασφάλισης βλ. αντί πολλών ΡΟΚΑ Ι.,“Ιδιωτική Ασφάλιση”, 9 η έκδ., σελ. 35-36, καθώς και παρακάτω πλαγ. 7, 15, 16, 20, 21. Για τη διάκριση ιδιωτικής και κοινωνικής ασφάλισης βλ. αμέσως παρακάτω πλαγ. 7-10. 3. Ν 2496/1997, εφεξής ΑσφΝ. 4. Εφεξής θα αναφέρεται και ως «ΚΟΑ». Σύμφωνα με το άρθρο 101 παρ. 3 ΣΛΕΕ οι απαγορεύσεις της παρ. 1 του άρθρου αυτού μπορούν να κηρυχθούν ανεφάρμοστες και σε κάθε κατηγορία συμφωνιών μεταξύ επιχειρήσεων/αποφάσεων ενώσεων επιχειρήσεων/εναρμονισμένων πρακτικών, εφόσον πλη- ρούνται ορισμένα κριτήρια. Μέσω της θέσης σε ισχύ ενός ΚΟΑ τίθενται εκτός πεδίου εφαρμογής ορι- σμένες κατηγορίες συμφωνιών μεταξύ επιχειρήσεων, υπό τους συγκεκριμένους όρους και προϋποθέ- σεις του ΚΟΑ, βλ. αντί πολλώνΜΑΡΙΝΟΜ.-Θ.,“Η διανομή αυτοκινήτων στην ευρωπαϊκή ένωση - Κανο- νισμός 1400/2002/ΕΚ”, 2005, σελ. 25 επ. Αναλυτικά για τους ΚΟΑ βλ. παρακάτω πλαγ. 180 επ. 1 2 3