ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

Εισαγωγή 5 γ. Προαιρετική και υποχρεωτική ασφάλιση Μία δεύτερη κρίσιμη διάκριση είναι μεταξύ υποχρεωτικής και προαιρετικής ασφά- λισης. Αναφέρθηκε παραπάνω, ότι βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της ιδιωτικής ασφάλισης είναι ο προαιρετικός της χαρακτήρας. Ωστόσο, υφίστανται κατηγορίες ασφαλίσεων όπου είναι υποχρεωτική η υπαγωγή σε αυτές. Όμως ο υποχρεωτικός χα- ρακτήρας της ασφαλιστικής κάλυψης, δεν στερεί από τις ασφαλίσεις αυτές την ελευ- θερία επιλογής ως προς το πρόσωπο του ασφαλιστή. Συνεπώς, τέτοιες ασφαλίσεις είναι υποχρεωτικές ως προς την ανάγκη σύναψής τους, προαιρετικές δε ως προς το πρόσωπο του ασφαλιστή. Η υποχρεωτική ασφάλιση κατά κανόνα αφορά δραστηριότητες οι οποίες συνιστούν πηγές κινδύνων με υψηλή συχνότητα επέλευσης, ή κινδύνων που μπορεί να έχουν πολύ σημαντικό αντίκτυπο 22 . Επί παραδείγματι, υποχρεωτική είναι η ασφάλιση αστι- κής ευθύνης από τροχαία ατυχήματα 23 . Τούτο διότι, η κυκλοφορία ενός οχήματος συνιστά συχνότατη πηγή κινδύνων, οπότε θα πρέπει να υφίσταται ένας μηχανισμός διασφάλισης της άμεσης καταβολής αποζημιώσεων σε περίπτωση πρόκλησης ατυ- χημάτων. Υποχρεωτική επίσης είναι η ασφάλιση για ορισμένους κινδύνους όπου η επέλευσή τους μπορεί να επιφέρει σημαντικές ζημίες. Τέτοιο παράδειγμα είναι η υποχρεωτική ασφάλιση της αστικής ευθύνης του πλοιοκτήτη για θαλάσσια ρύπαν- ση με υδρογονάνθρακες 24 . Ωστόσο, προβλέπονται και άλλες περιπτώσεις υποχρε- ωτικών ασφαλίσεων, όπως ενδεικτικά για την αστική ευθύνη διοργανωτών ή πωλη- τών οργανωμένων ταξιδιών 25 . Μέσω της θέσπισης υποχρεωτικών ασφαλίσεων, ο νομοθέτης μετατοπίζει το κόστος κάλυψης της επέλευσης ορισμένων κινδύνων από τον κρατικό προϋπολογισμό, ήτοι από τους φορολογούμενους, στα πρόσωπα που δραστηριοποιούνται στο περιβάλ- λον τέτοιων κινδύνων. Βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα των υποχρεωτικών ασφα- λίσεων, είναι ότι στις σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις που τις θεσπίζουν προβλέπεται και συγκεκριμένο όριο υποχρεωτικής ασφαλιστικής κάλυψης. Τούτο είναι εύλογο, καθώς ο μοναδικός τρόπος διασφάλισης ενός ελάχιστου επιπέδου ασφαλιστικής κά- λυψης είναι δια της πρόβλεψης ενός ελάχιστου ορίου. Παράλληλα, σε μερικές περι- πτώσεις προβλέπεται και ποσοτικός περιορισμός της ευθύνης, ο οποίος ταυτίζεται με το σχετικό ασφαλιστικό ποσό/όριο κάλυψης, προκειμένου να είναι δυνατή η πο- σοτικοποίηση της ευθύνης, ούτως ώστε να καθίσταται ευχερής η ασφαλισιμότητα 22. Βλ. και ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Λ., ‘’Η υποχρεωτική θαλάσσια ασφάλιση. Ιδίως ο ρόλος και η λειτουργία της ασφάλισης στη θαλάσσια ρύπανση’’, ΕπισκΕΔ 2006, 309, 310. Στην Ελλάδα έχουμε 46 είδη υποχρεω- τικής ασφάλισης βλ. ΡΟΚΑ Ι. Συμβατικό ασφαλιστικό δίκαιο ό.π., σελ. 240 επ. 23. Ν 489/1976. 24. Διεθνής Σύμβαση του 1969 (Ν 314/1976) όπως έχει τροποποιηθεί από τη Διεθνή Σύμβαση του 1992 (CLC 1992) και το Πρωτόκολλο αυτής (ΠΔ 197/1995) για τη δημιουργία Διεθνούς Κεφαλαίου Αποζη- μίωσης (Ν 3482/2006), άρθρο VII παρ. 1. 25. Άρθρο 5 παρ. 5 β ΠΔ 339/1996. 11 12 13