ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Προλογικό σημείωμα XXV νας και μελέτης. Αντικείμενό της είναι ένα εξόχως σημαντικό ζήτημα για την ανθρωπότη- τα αλλά και για τη χώρα μας: η διατήρηση και η αξιοποίηση του γενετικού μας πλούτου, της γενετικής μας κληρονομιάς, των γενετικών πόρων. Ένας διπλός στόχος που εμπεριέ- χει την ελεγχόμενη από τα κράτη πρόσβαση στους γενετικούς πόρους τους και τη συνδε- όμενη με αυτούς παραδοσιακή γνώση αλλά και τον δίκαιο και ισότιμο καταμερισμό των οφελών από τη χρησιμοποίησή τους. Το σύστημα αυτό της πρόσβασης και του καταμε- ρισμού των οφελών (ΠΚΟ) αντιστοιχεί σε όλη την αλυσίδα, από την αναζήτηση και από- κτηση του γενετικού πόρου έως την έρευνα και την αξιοποίησή του ή και τη μετατροπή του σε οικονομικό αγαθό, συμπεριλαμβανομένου και του δίκαιου και ισότιμου καταμε- ρισμού των οφελών του. Όλα ξεκίνησαν από τη συμμετοχή μου σ’ ένα ερευνητικό πρόγραμμα για τη διατήρηση της ενδημικής χλωρίδας της Δυτικής Κρήτης και τη γνωριμία μου με επιστήμονες συνα- δέλφους προερχόμενους από την επιστημονική περιοχή της Βιολογίας και της Βοτανικής ειδικότερα. Ο ΄σπόρος΄ έπεσε, η συνεργασία ρίζωσε και απέδωσε καρπούς, όπως επιστη- μονικές δημοσιεύσεις αλλά και διεπιστημονικές συζητήσεις, προβληματισμούς και ανα- ζητήσεις. Την ίδια περίοδο μελετώντας για τις ανάγκες του ερευνητικού προγράμματος τη Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα χρειάστηκε να τη διαβάσω εκ νέου υπό το πρί- σμα της κυριαρχίας των κρατών επί των γενετικών τους πόρων, ενώ λίγο μετά πληρο- φορήθηκα την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Ναγκόγια για τους γενετικούς πόρους. Ξαφνικά άνοιξε για μένα ένας καινούργιος κόσμος, ιδιαίτερα ελκυστικός και διαφορετι- κός. Ο κόσμος των γενετικών πόρων, η βάση της βιοποικιλότητας, η γενετική κληρονο- μιά, οι ρίζες μας, το παρόν και το μέλλον μας, που συνειδητοποίησα ότι, παρά την προ- ηγούμενη επιστημονική ενασχόλησή μου με την προστασία των δασών και του τοπίου, επιπέδων κι αυτών της βιοποικιλότητας, δεν τον είχα αντιληφθεί ως διακριτή οντότητα. Πρόκειται για ένα αντικείμενο επιστημονικό αλλά και κοινωνικό, οικονομικό και πολιτι- κό ταυτόχρονα, με μια ιστορική διαδρομή από τα βάθη των αιώνων μέχρι σήμερα. Αφο- ρά, πιο συγκεκριμένα, μια πορεία τριβών, εντάσεων και διεκδικήσεων στο διεθνές στε- ρέωμα για την κατανομή μιας νέας πηγής πλούτου: των οφελών από τη χρησιμοποίηση των γενετικών πόρων, με αίτημα την αξιοποίηση των οφελών αυτών υπέρ της διατήρη- σης της βιοποικιλότητας των κρατών και τον καταμερισμό τους στους ‘φύλακές΄ των γε- νετικών πόρων με όρους ισότητας και δικαιοσύνης. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλω στον Ομότιμο Καθηγητή του Τμήματος Βιολογίας του ΕΚΠΑ Κώστα Θάνο, του οποίου η συστηματική ενασχόληση και αφοσίωση στον τομέα της Βοτα- νικής αλλά και της διατήρησης της φυτικής ποικιλότητας καθώς και η πολύτιμη εμπειρία του στις Τράπεζες Σπερμάτων, αποτέλεσαν για μένα πηγή έμπνευσης για την ενασχόλησή μου με τους γενετικούς πόρους από τη σκοπιά του δικαίου προστασίας του περιβάλλο- ντος. Έχουν έντονα αποτυπωθεί στη μνήμη μου εκείνος ο μεγάλος χάρτης στο γραφείο του με την κατανομή της παγκόσμιας φυτικής ποικιλότητας καθώς και οι εκτενείς συζητήσεις