ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

2 ΓΕΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ Όποιος ξοδεύγει δεκοχτώ τσε δεν σοδεύγει (=δεν έχει έσοδα) τριάντα, Στη φυλατσή τον βάζουνε, τσαι δεν ηξέρει γιάντα. Παροιμία Άνδρου Ποιος είδε κράτος λιγοστό, σ’ όλη τη γη μοναδικό, εκατό να εξοδεύει, και πενήντα να μαζεύει; Γ. Σουρής Ι. Ο λόγος του πτωχευτικού δικαίου (ή δικαίου της αφερεγγυότητας). Το πτωχευτικό δί- καιο (ΠτΔ) ή, γενικότερα, δίκαιο της αφερεγγυότητας, αποτελεί ένα κλάδο δικαίου, που ενεργοποιείται όταν ο οφειλέτης βρίσκεται σε τόσο κρίσιμη οικονομική κατάσταση, ώστε να μην είναι πια σε θέση να εξοφλήσει τα χρέη του. Μολονότι δεν πρόκειται για ασυνή- θιστο πρόβλημα (ιδίως μάλιστα σε περίοδο οικονομικής κρίσης), οι νομικές, αλλά και οι ψυχολογικές, ατομικές και κοινωνικές συνέπειές του είναι σημαντικές 1 . Η ουσία της πα- ρέμβασης του ΠτΔ συνίσταται καταρχήν στη μετατροπή ενός διμερούς προβλήματος χρέ- ους (οφειλέτης-καθένας από τους δανειστές) σε συλλογικό (οφειλέτης-όλοι οι δανειστές). 1. Η μη πληρωμή ενός χρέους αναγκάζει το δανειστή (ή «πιστωτή» – οι όροι είναι εναλ- λάξιμοι) να καταφύγει στα μέσα ατομικής δίωξης και ενδεχομένως αναγκαστικής εκτέλε- σης κατά του οφειλέτη του. Όμως η οικονομική κατάρρευση του τελευταίου και η γενι- κή μη πληρωμή οδηγούν μοιραία σε πολλές παράλληλες (ανταγωνιστικές όμως μεταξύ τους) ατομικές διώξεις. Δημιουργείται τότε μια σύνθετη και επικίνδυνη κατάσταση, όπου ο ίδιος ο οφειλέτης χάνει τον έλεγχο, οι δε πιστωτές του ρέπουν προς τον πανικό, με διά- θεση να «συλλάβουν» όποιο περιουσιακό στοιχείο του οφειλέτη μπορέσουν να εντο- πίσουν, πριν προλάβουν οι άλλοι να κάνουν το ίδιο. Η συρροή των ατομικών διώξεων («concursus creditorum») καταλήγει σε πόλεμο πάντων κατά πάντων, απομείωση της αξί- ας ή και καταστροφή της επιχείρησης, αυξημένα κόστη διαδικασίας και τελικά μικρότερη συνολική ικανοποίηση των πιστωτών. Το πρόβλημα επιτείνουν τα διαφοροποιημένα συμ- φέροντα των πιστωτών, που δημιουργούν αποκλίνοντες στόχους: Άλλοι πιστωτές επιθυ- μούν να εισπράξουν όσα μπορούν αμέσως και να απεμπλακούν από τη σχέση τους με τον οφειλέτη – με ευχή να μην τον συναντήσουν ποτέ εκ νέου. Άλλοι προτιμούν να συνεχί- σουν να συναλλάσσονται μ’ αυτόν και την επιχείρησή του, έστω κι αν δεν καταφέρουν να εισπράξουν τις απαιτήσεις τους. Άλλοι επιμένουν μεν στη είσπραξη, πιστεύουν όμως ότι αυτό θα συμβεί μόνο αν ορθοποδήσει η επιχείρηση. Η νομική θέση των πιστωτών μπορεί επίσης να είναι ποικίλη. Άλλοι πιστωτές έχουν ήδη στα χέρια τους εκτελεστό τίτλο, άλλοι όχι. Ορισμένοι έχουν ξεκινήσει μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης, ενώ άλλοι δεν έχουν ακό- μη προσφύγει στα δικαστήρια, με την ελπίδα ότι ο οφειλέτης θα μπορέσει να τους πλη- ρώσει. Ορισμένοι πιστωτές έχουν απαιτήσεις, που δεν έχουν ακόμη καταστεί ληξιπρόθε- σμες. Άλλοι έχουν ασφάλειες και άλλοι όχι. Η ποικιλία των συμφερόντων και της νομικής 1. Βλ. Beckert/Böhlmann/Goddemeier, Psychologie der Insolvenz, NZI 2020, 409, Vallansan, Guide des procédures collectives (20/21), 2020, σ. 167 (“la situation psychique du chef d’entreprise”).