ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

5 § 1. Ο «μελαγχολικός» κλάδος του εμπορικού δικαίου το «μη πτωχευτικό» δίκαιο 8 . Αυτό σημαίνει ότι τα δικαιώματα των πιστωτών και οι υποχρεώσεις του οφειλέτη δεν δημιουργούνται και δεν καθορίζονται από τους πτωχευτικούς κανόνες, αλλά λαμβά- νονται υπόψη στην πτώχευση ως δεδομένα. Π.χ. μια απαίτηση που αναγγέλλεται στην πτώχευση θα επαληθευθεί μεν και θα αποδειχθεί με βάση τις διαδικασίες του πτωχευτικού δικαίου, το αν όμως η απαίτηση αυτή υπάρχει ή όχι, αν είναι έγκυρη, άκυρη ή ακυρώσιμη, αν έχει εξοφληθεί ή έχει υπο- κύψει σε παραγραφή κλπ. θα κριθεί με βάση τους εξωπτωχευτικούς κανόνες, π.χ. αν είναι δάνειο με βάση τις περί δανείου διατάξεις του ΑΚ, αν είναι μισθοί με βάση το εργατικό δίκαιο, αν είναι αξίωση αποζημίωσης με βάση τις διατάξεις ΑΚ 914 επ. ή εκείνες για τον αθέμιτο ανταγωνισμό, την προστα- σία των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας κλπ. 9 Το αν υπάρχει δικαίωμα «αποχωρισμού» κά- ποιου αντικειμένου από την περιουσία του οφειλέτη (κατά το άρθρο 112 του νέου «Κώδικα Αφερεγ- γυότητας» - «ΚΑφ») θα εξαρτηθεί από το είδος του δικαιώματος, όπως διαμορφώνεται π.χ. από τους κανόνες για την κυριότητα. Ακόμη, η τύχη μιας αμφοτεροβαρούς σύμβασης στην πτώχευση (αν θα μπορέσει να συνεχισθεί στην πτώχευση, αν θα μπορέσει να καταγγελθεί κλπ.), προϋποθέτει εξακρί- βωση του νομικού καθεστώτος της με βάση τις διατάξεις για τις αμφοτεροβαρείς συμβάσεις ή άλλες διατάξεις του ειδικού ενοχικού δικαίου. Το νομικά εξαναγκαστό μιας επιστολής προθέσεων (letter of intent) θα κριθεί με βάση επίσης το ενοχικό δίκαιο. Κατά το κοινό δίκαιο θα κριθεί και το αν ένα πε- ριουσιακό στοιχείο ή ένα χρέος του οφειλέτη ανήκει στο πτωχευτικό ή το μεταπτωχευτικό ενεργητικό ή παθητικό. Βέβαια τα χρέη του οφειλέτη από τη στιγμή που κηρυχθεί η πτώχευση και αναγγελθούν στην πτωχευτική διαδικασία μπορεί για τους σκοπούς της πτώχευσης να υποστούν ορισμένες αλλοι- ώσεις, π.χ. να γίνουν ληξιπρόθεσμα ή να σταματήσει η τοκοφορία τους, να μεταβληθεί το τυχόν προ- νόμιο που έχουν σε σύγκριση με τη σειρά που θα είχαν σε ατομική αναγκαστική εκτέλεση, να ανα- κληθούν με τις διατάξεις για την πτωχευτική ανάκληση, να αντικατασταθούν («ανανεωθούν») με νέα ενοχή στο πλαίσιο σχεδίου εξυγίανσης, να υποστούν «κούρεμα» (ή, κατ’ ευφημισμό, «reprofiling») κλπ. Όμως η πτωχευτική αναμόρφωση κάθε σχέσης προϋποθέτει γνώση της ακριβούς αρχικής μορ- φής και των ιδιοτήτων, τις οποίες είχε, σύμφωνα με το μη πτωχευτικό δίκαιο, και πάντως δεν μπορεί να υπερβαίνει το μέτρο του αναγκαίου 10 . Τα παραπάνω συντελούν στην κατανόηση του περιεχομένου του γνωστικού αντικειμένου του ΠτΔ, αλλά και των ορίων ενός βιβλίου γι’ αυτό: Το περιεχόμενο αυτό αφορά τον πτωχευτικό μηχανισμό και μόνο και όχι τη διαμόρφωση των επιμέρους εννόμων σχέσεων. Διαφορετικά τα όρια του δικαίου της πτώχευσης θα ήταν αδύνατο να προσδιορισθούν. V. H φοβία μπροστά στο ΠτΔ αλλά και οι αισιόδοξες πλευρές του. 1. Με δεδομένο ότι η αφερεγγυότητα δεν είναι ποτέ ευχάριστη, το ΠτΔ δεν εμφανίζεται ως ένας ευχάριστος κλά- δος δικαίου. Προϋποθέτει χρέη και – στην παραδοσιακή τουλάχιστον μορφή του, που όμως ολοένα υποχωρεί – έχει ως αποτέλεσμα μειώσεις, στερήσεις, ενδεχομένως δε την ατομική απαξίωση και την κοινωνική ταπείνωση του επιχειρηματία (το «στίγμα» της πτώ- χευσης 11 ). Το ΠτΔ είναι για το εμπορικό δίκαιο ό,τι είναι το κληρονομικό για το αστικό: 8. Βλ. χαρακτηριστικά Baird, Elements of Bankruptcy, 2006, σ. 4: «Bankruptcy law is built on nonbankruptcy law». Βλ. και Th.Jackson, The Logic and Limits of Bankruptcy Law, 1986, σ. 21. 9. Βλ. χαρακτηριστικά για τις ναυτικές απαιτήσεις Αθανασίου, Η διασυνοριακή πτώχευση της ναυτιλιακής επι- χείρησης, 2015, σ. 141: «…το ΠτΔ δεν δημιουργεί απαιτήσεις, αλλ’ απλώς τις χειρίζεται στη μορφή, την έκταση και με τις ιδιότητες που έχουν διαμορφωθεί από άλλους (μη πτωχευτικούς) κλάδους του δικαίου». 10. Βλ. Γιάννη Μπαζίνα, Συλλογικοί λογαριασμοί τίτλων και αφερεγγυότητα διαμεσολαβητή, ΔΕΕ 2019, σ. 43. 11. Βλ. Φράστανλη, Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης – βασικές αρχές και έναρξη της διαδικασίας, ΧρΙΔ 2012, 407 (410)