ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

7 § 2. Η «πρώτη γενιά» των πτωχευτικών νομοθεσιών: Κύρωση και εκκαθάριση – Κριτική ΠτΔ μπορεί να επιτελέσει και προληπτική λειτουργία για την αποτροπή της αφερεγγυότη- τας των επιχειρήσεων ή των φυσικών προσώπων. (βλ. π.χ. άρθρα 1-4 του ΚΑφ. § 2. Η «πρώτη γενιά» των πτωχευτικών νομοθεσιών: Κύρωση και εκκαθάριση – Κριτική Βιβλιογραφία: Μεντή, Άμυνα και ελευθέρωση του υπερχρεωμένου οφειλέτη, 2012, σ. 10 επ. (για τη δου- λεία λόγω χρεών), Dalhuisen, on International Insolvency and Bankruptcy, Matthew Bender, New York, vol.1-2, 1986-, Gratzer/Steifel, History of Insolvency and Bankruptcy from an International Perspective, Huddinge (Σουηδία) 2008, Hanisch, Bemerkungen zur Geschichte des internationalen Insolvenzrechts, τιμ.τόμ. Franz Merz, 1992, σ. 159, Santarelli, Per la storia del fallimento nelle legislazioni italiane dell’età intermedia, Padova 1964, Uhlenbruck, Zur Geschichte des Konkurses, DZWIR 2007, 1, Zipperer, Die Insolvenz – historische, literarische und philosophische Aspekte des wirtschaftlichen Scheiterns, NJW 2016, 750. Για να κατανοηθεί το σημερινό ΠτΔ, πρέπει να σκιαγραφηθούν με συντομία ορισμένα στάδια, από τα οποία έχει περάσει. Βέβαια, η τήρηση του λόγου και συνεπώς η ακριβόχρονη πληρωμή των χρεών είναι ένα γενικό και πανάρχαιο αίτημα, οι τρόποι όμως με τους οποίους εξαναγκάζεται ο οφειλέτης σε πληρωμή, ιδιαίτερα δε η αντιμετώπιση της γενικής αδυναμίας του να αντεπεξέλθει στις οφειλές του, ποικίλλει έντονα στο χρόνο και κατά τόπους. I. Ρωμαϊκό δίκαιο. Το Ρωμαϊκό δίκαιο επιφύλασσε ιδιαίτερα αυστηρή μεταχείριση στον οφειλέτη, που βρισκόταν σε τέτοια αδυναμία. Η manus iniectio είχε σαφή ποινικό και άρα προσωπικό χαρα- κτήρα, που έφθανε μέχρι τη θανάτωση ή την πώληση του οφειλέτη πέραν του Τίβερη («venditio trans Tiberim»), με ενδεχόμενο τεμαχισμό του και διανομή των μερών του μεταξύ των πιστωτών («partis secanto»), όπως φαίνεται να υπονοεί η Δωδεκάδελτος (tab. VII). Σε μεταγενέστερο στάδιο αναγκα- στική εκτέλεση μπορούσε να γίνει με τη μορφή της missio in bona και στη συνέχεια της venditio bonorum, διαδικασίες που οδηγούσαν σε συνολική εκποίηση της περιουσίας του οφειλέτη και επέ- φεραν ατιμία (infamia), στόχευαν όμως πλέον στην περιουσία και όχι στο πρόσωπο του οφειλέτη 15 . Μια άλλη διαδικασία ήταν η distractio bonorum, όπου όμως τα κατ’ ιδίαν περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη επωλούντο χωριστά 16 . Εξάλλου επί Αυγούστου εισήχθη η cessio bonorum, η δυνατότητα δηλ. του οφειλέτη να εκχωρήσει τα υπάρχοντά του στους δανειστές, με αποτέλεσμα την άρση των ατιμωτικών συνεπειών αλλά και τη χορήγηση σ’ αυτόν ευεργετήματος απορίας 17 . Η cessio bonorum υπήρξε η πρώτη μορφή εναλλακτικής αντιμετώπισης της αφερεγγυότητας. Τέλος, η actio pauliana επέτρεπε στους δανειστές την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων, που ο οφειλέτης είχε εκποιήσει προς βλάβη τους. II. Η Δυτική Ευρώπη. Όπως παρατηρήθηκε, το σύνδεσμο μεταξύ του ρωμαϊκού κόσμου και της σύγ- χρονης εποχής αποτελεί η νομοθεσία των θεσμίων των ιταλικών πόλεων 18 . Στις πόλεις αυτές (Φλωρε- 15. Βλ. σχετικά Κοτσίρη, ΠτΔ, 2017, σ. 15. 16. Πετρόπουλος, Ιστορία και εισηγήσεις του Ρωμαϊκού Δικαίου, 1963, σ. 1592. Για το ότι ιστορικά προη- γήθηκε η συλλογική της ατομικής αναγκαστικής εκτέλεσης βλ. Νίκα, Δίκαιο αναγκαστικής εκτελέσεως, Ι, 2017, σ. 66, Kaser/Knütel/Lohsse, Römisches Privatrecht, 2017, § 85 I 2, σ. 471. Περισσότερες πληροφο- ρίες για το «πτωχευτικό δίκαιο» του Ρ.Δ. βλ. εις Κ.Ρόκα, ΠτΔ, 1978, σ. 17 επ., Κοτσίρη, ΠτΔ, 2017, σ. 15. 17. Πετρόπουλος, ό.π., Paulus, Ausdifferenzierungen im Insolvenz- und Restrukturierungsrecht, JZ 2019, 11. 18. Κ.Ρόκας, ΠτΔ, 1978, σ. 19. Σχετικά βλ. και Κοτσίρη, ΠτΔ, 2017, σ. 18.