ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

9 § 2. Η «πρώτη γενιά» των πτωχευτικών νομοθεσιών: Κύρωσηκαι εκκαθάριση – Κριτική μετά την ελληνική ανεξαρτησία και μέχρι την πρόσφατη (2007) αντικατάσταση του βιβλίου αυτού από τον Πτωχευτικό Κώδικα. Βέβαια, οι διατάξεις του ΕμπΝ υπέστησαν εν τω μεταξύ τροποποιήσεις, ιδι- αίτερα με το ν. ΨΛΣΤ’/1878 «περί πτωχεύσεως και χρεωκοπίας», που είχε ως πρότυπο την τότε ισχύ- ουσα ιταλική και βελγική νομοθεσία. Ο νόμος αυτός αντικατέστησε μεν ολόκληρο το τρίτο βιβλίο του ΕμπΝ, δεν επέφερε όμως ουσιώδεις αλλαγές στην πτωχευτική διαδικασία. Υπήρξαν και άλλες τροπο- ποιήσεις, κυρίως με τους νόμους ΓΦΟΔ’/1910, α.ν. 635/1937, ν. 1189/1938 και ν. 2479/1997 29 , γε- νικά όμως η φυσιογνωμία του πτωχευτικού δικαίου δεν απομακρύνθηκε πολύ από τα πρότυπα του Code de Commerce. V. Το ΠτΔ (και η βασική ορολογία του) υπό τον ΕμπΝ. Υπό το καθεστώς του ΕμπΝ σε πτώχευση μπο- ρούσε να κηρυχθεί μόνο ο έμπορος, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, αν έπαυε τις πληρωμές του. Ως παύ- ση πληρωμών εθεωρείτο η μόνιμη και γενική αδυναμία καταβολής των ληξιπρόθεσμων οφειλών του οφειλέτη από εμπορική αιτία. Η κήρυξη της πτώχευσης γινόταν με δικαστική απόφαση μετά από αίτη- ση δανειστή, του ίδιου του οφειλέτη, ή (σπανιότατα) και αυτεπάγγελτα από το δικαστήριο. Το δικα- στήριο διόριζε «σύνδικο», που υπό την εποπτεία μέλους του δικαστηρίου (του «εισηγητή δικαστή») διαχειριζόταν την πτωχευτική περιουσία του οφειλέτη (του «πτωχεύσαντος» ή «πτωχού»), και ενδε- χομένως την εκποιούσε για την ικανοποίηση των πτωχευτικών πιστωτών. Ως «πτωχευτική περιου- σία» εθεωρείτο η περιουσία που διέθετε ο οφειλέτης τη στιγμή της πτώχευσής του, που μπορούσε να αυξηθεί με την «πτωχευτική ανάκληση», την ακύρωση δηλ. προγενέστερων πράξεων του οφει- λέτη, που έβλαπταν τους πιστωτές του, ή την «πτωχευτική διεκδίκηση», την αφαίρεση δηλ. από την πτωχευτική περιουσία πραγμάτων τρίτων. Αντίστοιχα, «πτωχευτικοί πιστωτές» ήσαν εκείνοι που εί- χαν απαιτήσεις κατά του οφειλέτη τη στιγμή της πτώχευσης. Με την κήρυξη της πτώχευσης ο οφειλέ- της έχανε το δικαίωμα της διοίκησης της περιουσίας του («πτωχευτική απαλλοτρίωση»), ενώ οι πτω- χευτικοί πιστωτές (όχι όμως και εκείνοι με εμπράγματη ασφάλεια) έχαναν το δικαίωμα άσκησης των ατομικών διώξεων εναντίον του («αναστολή των ατομικών διώξεων»). Ο σύνδικος είχε καθήκον να καταγράψει αφενός μεν την περιουσία του οφειλέτη (μέσω «απογραφής»), αφετέρου δε το παθητι- κό του (μέσω «επαλήθευσης» των απαιτήσεων που οι πιστωτές είχαν αναγγείλει). Ένα στάδιο από το οποίο έπρεπε να διέλθει η διαδικασία ήταν εκείνο του «πτωχευτικού συμβιβασμού». Πτωχευτικός συμβιβασμός ήταν συμφωνία μεταξύ οφειλέτη και της πλειοψηφίας των πιστωτών του, με την οποία ο οφειλέτης επιτύγχανε μείωση των απαιτήσεων, παροχή προθεσμίας κ.ά. Αν το δικαστήριο επικύρω- νε τη συμφωνία αυτή, οι όροι της δέσμευαν και τους πιστωτές της μειοψηφίας και η πτώχευση περα- τωνόταν. Αν συμβιβασμός δεν επιτυγχανόταν, η διαδικασία κατέληγε στην «ένωση των πιστωτών», μια φάση όπου ο σύνδικος είχε πλέον καθήκον να εκποιήσει την περιουσία του οφειλέτη και να δια- νείμει το προϊόν της εκποίησης στους πιστωτές. Γενικά ο ΕμπΝ έδινε έμφαση στην εκκαθάριση της πε- ριουσίας του οφειλέτη-εμπόρου, χωρίς να μεριμνά για την ενδεχόμενη διάλυση της επιχείρησης, και προέβλεπε σοβαρές εκπτώσεις και μειώσεις για τον πτωχεύσαντα οφειλέτη. VI. Η εξέλιξη του ΠτΔ στην Ευρώπη. Η ρύθμιση του γαλλικού Code de Commerce (και άρα και του ΕμπΝ) μπορεί να θεωρηθεί ως πρότυπο ευρωπαϊκής πτωχευτικής νομοθεσί- ας του 19ου αιώνα και του πρώτου ημίσεος του 20ού, με έμφαση στην εκκαθάριση της περιουσίας του οφειλέτη, την ικανοποίηση των πιστωτών από το τίμημα της πώλησης και την επιβολή κυρώσεων κατά του οφειλέτη. Ο Code de Commerce είχε επιρροή και σε άλ- λες νομοθεσίες, όπως π.χ. στον ιταλικό εμπορικό κώδικα του 1865. Το επόμενο σημαντικό 29. Μπεχρή-Κεχαγιόγλου, Η τελευταία μεταρρύθμιση του ΠτΔ (§ 18 άρθρου 6 ν. 2479/1997), ΕπισκΕΔ 1997, 781.