ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

10 ΓΕΝΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ νομοθέτημα, στο ίδιο πνεύμα, ήταν ο γερμανικός πτωχευτικός νόμος (Konkursordnung) του 1877, αλλά και άλλες νομοθεσίες. VII. Η κριτική που ασκήθηκε στο παραδοσιακό ΠτΔ. Η παραδοσιακή αυτή δομή και ιδε- ολογία του ΠτΔ (“pay what you owe”) αποτέλεσαν αντικείμενο κριτικής. Η κριτική αυτή ασκήθηκε ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση του 1929 και κορυφώθηκε κατά τις δεκα- ετίες ’60-’80. Ιδιαίτερα επικρίθηκε ο κυρωτικός χαρακτήρας του πτωχευτικού συστήμα- τος, η αποδόμηση αν όχι η καταστροφή της επιχείρησης, γενικότερα δε η αναποτελεσμα- τικότητα του κλασικού εκκαθαριστικού μοντέλου 30 . 1. Ο κυρωτικός χαρακτήρας της πτώχευσης βασιζόταν στην παραδοσιακή αντίληψη, ότι ο πτωχεύσας οφειλέτης είναι δόλιος («fallitus ergo fraudator»), ότι κατασπατάλησε τα χρήματα που έλαβε από τους πιστωτές του και ότι όχι μόνο δεν δικαιούται να συνεχί- ζει την εμπορία του (θα πρέπει μάλλον να εξοβελισθεί από την αγορά!), αλλά και αξίζει να υποστεί κυρώσεις, μειώσεις και στερήσεις. Ο ίδιος ο όρος «πτώχευση» (fallimento, bankruptcy), ως όρος απαξίας και αποτυχίας, βάρυνε αρνητικά τον οφειλέτη («stigma of bankruptcy»). Με την ασκηθείσα κριτική όμως τονίστηκε ότι και ο εντιμότερος και ικανό- τερος έμπορος μπορεί να περιέλθει σε δυσκολίες, να βρεθεί σε αδυναμία να αντεπεξέλθει στα χρέη του και να πτωχεύσει, ιδιαίτερα μάλιστα σε περιόδους οικονομικής κρίσης 31 . Θε- ωρήθηκε συνεπώς ότι ένα σύγχρονο ΠτΔ οφείλει να είναι επιεικές απέναντι στον οφειλέτη που απέτυχε, οι μειώσεις να είναι μετρημένες και να προσαρμόζονται στο βαθμό υπαιτιό- τητάς του, να του δίδεται «δεύτερη» ευκαιρία, αν δεν είναι δόλιος, ώστε όχι μόνο να αρ- χίσει νέα εμπορία, αλλά και κατά τη διάρκεια της διαδικασίας να συνεχίσει να διαχειρίζε- ται ο ίδιος την επιχείρησή του («debtor in possession»). 2. Κυρίως όμως παρατηρήθηκε ότι η κλασική πτωχευτική διαδικασία, που επιφύλασσε την πτώχευση σε εμπόρους, οδηγούσε σε καταστροφή της επιχείρησης. Ο πτωχευτικός συμβιβασμός σκοπό είχε την ικανοποίηση των πιστωτών και όχι την επιβίωση της επιχεί- ρησης. Αν δε η διαδικασία κατέληγε στο εκκαθαριστικό στάδιο της ένωσης των πιστωτών, η καταστροφή της επιχείρησης ήταν οριστική, ως αποτέλεσμα του διαμελισμού της και της εκποίησης των περιουσιακών της στοιχείων. Και πράγματι, υπό το δίκαιο του ΕμπΝ, τε- χνική δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης ως συνόλου δεν υπήρχε. Τα επιμέρους πε- ριουσιακά στοιχεία έπρεπε να εκποιηθούν χωριστά, αποδομώντας το σύνολο. Ο ρόλος του ΠτΔ ως «καταστροφέα αξιών» επισημάνθηκε πολλές φορές, στο πλαίσιο μιας προτει- νόμενης αλλαγής της πτωχευτικής ιδεολογίας 32 . Παρατηρήθηκε ότι η επιχείρηση ανήκει μεν στον επιχειρηματία, περιέχει όμως παραγωγικούς πόρους (ανθρώπινους και μη), που υφίστανται τις δυσμενείς συνέπειες της αφερεγγυότητας, η διατήρησή της δε είναι υπόθε- 30. Βλ. Περάκη, Εισαγωγή στο δίκαιο της εξυγίανσης των επιχειρήσεων, 1987, σ. 10 επ. 31. Βλ. Ανακοίνωση της Επιτροπής της 5.10.2007 «Εξάλειψη του στίγματος της επιχειρηματικής αποτυχίας – για μια πολιτική παροχής δεύτερης ευκαιρίας, Εφαρμογή της σύμπραξης της Λισαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση», COM(2007) 584 τελικό, κατά την οποία μόνο το 4-6% των πτωχεύσεων είναι δόλιες. 32. Κατά την περίφημη αποστροφή του Ernst Jaeger, Lehrbuch des deutschen Konkursrechts, 1932, p. 216: «H πτώχευση είναι καταστροφέας αξιών της χείριστης μορφής» («ein Wertevernichter schlimmster Art»).