ΚΩΔΙΚΑΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ (2 ΤΟΜΟΙ)

IX Πρόλογος 1ης έκδοσης Από το πασίδηλο διαχρονικό «αξίωμα» του ∆ημοσθένη «δει δη χρημάτων» 1 μέχρι τη γνωστή δραματική ομολογία του Χ. Τρικούπη «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» 2 και από την «τριηραρχία» 3 μέχρι τις «έκτακτες εισφορές» των ημερών μας, η μοίρα των φόρων υπήρξε κοινή. Αποτέλεσαν και αποτελούν τη βασική -και «εύκολη» για την εκάστοτε εκτελεστική εξουσία- πηγή δημοσίων εσόδων και συνεπώς την αναγκαία προϋπόθεση για την υπόσταση και τη λειτουργία ενός στοιχειωδώς οργανωμένου κράτους. Άλλωστε, η επιβολή των φόρων, αλλά και κυρίως οι αντιδράσεις των προσώπων επί των οποίων επιβάλλονταν, επηρέασαν καθοριστικά τον ρούν της ιστορίας. Ανέκαθεν, συνε- πώς, υπήρξε αναγκαία η διαμόρφωση ενός φορολογικού συστήματος, το οποίο, για την επίτευξη του σκοπού του, έπρεπε να περιλαμβάνει κανόνες σε τρία επίπεδα: διατάξεις για την επιβολή των φόρων (ουσιαστικές), για την είσπραξη των φόρων (διαδικαστικές) και ασφαλώς, τις αναγκαίες για την αποτελεσματικότητά του, διατάξεις για την τιμωρία των παραβατών της φορολογικής νομοθεσίας (κυρωτικές). Κατά τη διαμόρφωση του φορολογικού συστήματος της χώρας μας, τουλάχιστον από τον Ν 1640/1919 «περί φορολογίας των καθαρών προσόδων» 4 μέχρι τον Ν 2523/1997, κάθε βασικός φορολογικός νόμος (για τη φορολογία εισοδήματος, ΦΠΑ, κληρονομιών κ.λπ .) περιείχε τρία κεφάλαια: α) τις ουσιαστικές διατάξεις, που ρύθμιζαν τα ουσιώδη στοιχεία του φόρου (υποκείμενο, αντικείμενο, συντελεστή, απαλλαγές κ.λπ .), β) τις δι- αδικαστικές διατάξεις, που όριζαν τη διαδικασία υποβολής των οικείων δηλώσεων, τη διενέργεια φορολογικών ελέγχων, τη βεβαίωση των φόρων, τη διοικητική επίλυση δι- αφοράς και, παραδοσιακά, χωρίς να είναι θεσμός διαδικασίας, αλλά στενώς συνδεόμε- νος με αυτήν, την παραγραφή, ενώ η ταμειακή βεβαίωση και η είσπραξη, καθώς και η 1. ∆ημοσθένους, Ολυνθιακός Α (1).(19). 2. Φράση αποδιδομένη στον Χ. Τρικούπη, 10.12.1893, αποδίδουσα πλήρως την κατάσταση των οικο- νομικών του κράτους. 3. Επιβάρυνση φορολογικού χαρακτήρα για τους εύπορους Αθηναίους, η οποία συνίστατο στην κατα- βολή χρημάτων για την κατασκευή, συντήρηση ή επάνδρωση μίας τριήρους. Άξιος μνείας εν προ- κειμένω είναι ο θεσμός της «αντιδόσεως», μίας φορολογικής διαδικασίας στο πλαίσιο της οποίας ο υποκείμενος στην τριηραρχία είχε δικαίωμα, προκειμένου να απαλλαγεί από αυτήν, να προκαλέσει άλλον, πλουσιώτερον αυτού και μη υπόχρεο σε αυτήν Αθηναίο, να αναλάβει τη φορολογική αυτή υποχρέωση ή να ανταλλάξουν εν συνόλω την περιουσία τους, οπότε, αυτής γενομένης, υποκείμε- νο του φόρου παρέμενε ο πρώτος. Περί του θεσμού αυτού, βλ. το έργο του Ισοκράτους, ο οποίος, προκληθείς, είχε συμμετάσχει στη διαδικασία αυτή, «Περί αντιδόσεως» (∆ικανικοί λόγοι). 4. Ψηφίστηκε επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου και αποτέλεσε την πρώτη συστηματική νομο- θετική ρύθμιση της φορολογίας εισοδήματος, εισάγοντας ουσιαστικά το πρώτο φορολογικό σύ- στημα στη χώρα μας. Προς επαλήθευση του ιστορικού ρόλου των φόρων, αξίζει να επισημανθεί ότι το αντικείμενο του φόρου του νόμου αυτού, ταυτίζεται με τον τίτλο του σπουδαίου, δημοσιονομικού και φορολογικού περιεχομένου, έργου του Ξενοφώντα «Περί προσόδων» (ή “Πόροι”), 355/4 π.Χ.