ΙΑΤΡΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Η ιατρική και το δίκαιο, παρόλο που και οι δύο ως επιστήμες ασχολούνται με τον άνθρωπο, από την αρχή της γένεσής τους βρίσκονται σε διαρκή αντι- παράθεση. Αυτή η αντιπαράθεση οφείλεται στη διαφορετική αντίληψη για την αντιμετώπιση του ανθρώπινου όντος. Από αρχαιοτάτων χρόνων η άσκηση της ιατρικής προσέδιδε την αίγλη μιας θεϊκής δύναμης. Ο ιατρός εθεωρείτο ότι είχε απόλυτη εξουσία επί της ανθρώ- πινης ζωής και έτσι η ιατρική μεταχειριζόταν τον άνθρωπο ως εκείνο το αδύ- ναμο και το άρρωστο ον που έχει ανάγκη βοήθειας, παραγνωρίζοντας συχνά ότι είναι και φορέας δικαιωμάτων. Με την πάροδο των χρόνων και τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη η κατάσταση άλλαξε. Η υπερεξειδίκευση και οι εξελίξεις γενικότερα στην ιατρική επιστήμη και πράξη αλλά και η διαφορετική πλέον αντίληψη του ιατρικού λειτουργήματος οδήγησαν βαθμιαία σε μια συστηματι- κή αναζήτηση της (ποινικής) ευθύνης του ιατρού. Αυτός ήταν και ένας από τους λόγους, που οι ιατρικές πράξεις και κατ’ επέκταση ο ιατρός βρέθηκαν «εκτε- θειμένοι» στη νομική κρίση. Εξάλλου η διαμόρφωση των κανόνων του δικαίου στη βάση της αυτονομίας της ανθρώπινης βούλησης έμελλε να παίξει καθορι- στικό ρόλο στο ουσιαστικό περιεχόμενο της ευθύνης του ιατρού. Ποιός προστατεύει τον ασθενή; Ο ιατρός ή ο νόμος; Η απάντηση φαίνεται και πρέπει να είναι αυτονόητη - ότι δηλαδή ο ιατρός είναι εκείνος που προστα- τεύει - και πρέπει - να προστατεύει τον ασθενή. Μόνο όταν ο ιατρός - ενώ όφει- λε και ηδύνατο - δεν προστάτευσε τον ασθενή, τότε είναι η σειρά του νόμου να τον προστατεύσει. Ακόμα, όμως, και μετά την επέμβαση του ιατρού η επέμβα- ση του νόμου έχει νόημα μόνο στις περιπτώσεις που η κατάσταση του ασθενούς είναι ιατρικώς αντιμετωπίσιμη. Ό,τι δεν είναι ιατρικώς αντιμετωπίσιμο υπάγε- ται κατά κανόνα στην κατηγορία του «τυχαίου» ή του «μοιραίου». Η εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης έγκειται ακριβώς στην ελαχιστοποίηση του «τυχαίου» ή «μοιραίου» στις ιατρικές πράξεις. Στη συνάφεια αυτή πρέπει να τονιστεί και η θέσπιση δικαιωμάτων υπέρ του ασθενούς. Όσο περισσότερο συγκεκριμένα είναι αυτά, τόσο καλλίτερα μπο- ρούν να οριοθετηθούν οι εύλογες προσδοκίες του ασθενούς από κάθε παράλο- γη απαίτηση που θα μπορούσε να προβάλλει στον ιατρό λόγω της κατάστασης της υγείας του. Έτσι αποφεύγεται το ενδεχόμενο, πριν προβεί σε οποιαδήποτε ιατρική πράξη ο ιατρός, να κατατρύχεται από την σκέψη ότι βρίσκεται «με το ένα πόδι» υπόλογος για αστική αποζημίωση, αφενός και εν δυνάμει κατηγο- ρούμενος σε ποινικό δικαστήριο, αφετέρου. Η έλλειψη της προαναφερθείσας οριοθέτησης θα είχε, κατά τη γνώμη μου, ως συνέπεια την πλήρη καθιέρωση