Η ΑΞΙΩΣΗ ΠΡΟΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ

2 Ελευθερία Κώνστα Εννοιολογικά στοιχεία της ενοχής αποτελούν η έννομη σχέση, η παροχή και τα πρόσωπα 2 , ενώ σε κύριο χαρακτηριστικό της αναγορεύεται η σχετική ενέργεια, την οποία αναπτύσσει. Ειδικότερα, από τη γραμματική διατύπωση του προαναφερθέντος άρθρου προκύπτει ότι η ενοχή δημιουργεί έναν προσωπικό δεσμό μεταξύ του δανειστή και του οφειλέτη αυτής. Ανα- πτύσσει, δηλαδή, την ενέργειά της μόνο μεταξύ των μερών (inter partes), ενώ αποκλείει από τρίτα πρόσωπα τη δυνατότητα να αντλήσουν, τουλάχιστον καταρχήν, ωφέλειες ή βάρη από αυτήν 3 . Το αντικείμενο της ενοχής, ήτοι η παροχή, μπορεί να συνίσταται σε ενέργεια, παρά- λειψη ή και ανοχή 4 . Η δικαιοπραξία ή ο νόμος, δηλαδή, νομικές ή υλικές πράξεις ή γεγονότα, από τα οποία ο νόμος καθιερώνει ευθύνη, όπως π.χ. η περίπτωση της ενοχής από αδικοπρα- ξία, από αδικαιολόγητο πλουτισμό, από προσυμβατικό πταίσμα, από διοίκηση αλλοτρίων ή και εκείνες, που πηγάζουν από την κοινωνία δικαιώματος ή την καταδολίευση δανειστών, αποτελούν πηγή των ενοχών 5 . Από τα πλέον συνήθη και σημαντικά είδη ενοχών είναι εκεί- να, στα οποία η παροχή συνίσταται σε αποζημίωση 6 . Ως ενοχή αποζημίωσης ορίζεται η υποχρέωση ενός προσώπου (υπόχρεος προς αποζημίω- ση) να αποκαταστήσει τη ζημία που προκάλεσε σε ένα άλλο πρόσωπο (δανειστής της απο- 2. Ως προς τα στοιχεία αυτά βλ. σε Βαθρακοκοίλη Β. , ό.π., άρθρο 287, σελ. 28, Γεωργιάδης Απ. σε ΣΕΑΚ, άρ- θρο 287, σελ. 550, αρ. 12, Γεωργιάδη Απ. , ΓενΕνοχΔικ, σελ. 29 επ., Σταθόπουλος Μ., ΓενΕνοχΔικ, σελ. 70. Για τη διάκριση της ενοχής υπό στενή και υπό ευρεία εννοία καθώς επίσης και τη διάκριση ενοχής, ενο- χικού δικαιώματος, απαίτησης και αξίωσης, κύριων και παρεπόμενων υποχρεώσεων παροχής βλ. σε Βα- θρακοκοίλη Β. , ό.π., άρθρο 287, σελ. 23 επ., Γεωργιάδης Απ. σε ΣΕΑΚ, άρθρο 287, σελ. 550 επ., αρ. 12, Γεωργιάδης Απ., ΓενΕνοχΔικ, σελ. 31 επ., Σταθόπουλος Μ. , ΓενΕνοχΔικ, σελ. 113 επ. 3. Βλ. ενδεικτικά σε ΑΠ 445/2019 ΤΝΠ QUALEX, ΑΠ 1113/2017 ΤΝΠ QUALEX. Βαθρακοκοίλης Β. , ό.π, άρ- θρο 287, σελ. 25, Γεωργιάδης Απ. , ΓενΕνοχΔικ, σελ. 33 επ., Σταθόπουλος Μ., ΓενΕνοχΔικ, σελ. 149. Για τις εξαιρέσεις από τη σχετικότητα των ενοχών βλ. ενδεικτικά ΑΠ 1116/2019 ΤΝΠ QUALEX, ΕφΑθ 800/2020 ΤΝΠ QUALEX, ΜΠρΠατρ 268/2020 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ. Βαθρακοκοίλης Β., οπ.π, άρθρο 287, σελ. 25, Γεωργιά- δης Απ., ΓενΕνοχΔικ, σελ. 38 επ., Σταθόπουλος Μ. , ΓενΕνοχΔικ, σελ. 174 επ. 4. Βαθρακοκοίλης Β., ό.π., άρθρο 287, σελ. 28 επ., Γεωργιάδης Απ. σε ΣΕΑΚ, άρθρο 287, σελ. 546, αρ. 18 επ. και σελ. 548, αρ. 1, Μαργαρίτης Μ., ό.π., άρθρο 287, σελ. 236. Σημειώνεται ότι η παροχή μπορεί να συνίσταται σε νομική ή υλική πράξη, σε συμπεριφορά που οφείλει να τηρήσει ο οφειλέτης ή ακόμη και στην επίτευξη ενός αποτελέσματος. Γεωργιάδης Απ. σε ΣΕΑΚ, άρθρο 287, σελ. 550, αρ. 12 επ., Γεωργιά- δης Απ., ΓενΕνοχΔικ, σελ. 71 επ., Μαργαρίτης Μ., ό.π., άρθρο 287, σελ. 237, Σταθόπουλος Μ., ΓενΕνοχ- Δικ, σελ. 113 επ. 5. ΑΠ Ολ 1575/1981, ΝοΒ 1982, 1056. Βαθρακοκοίλης Β., ό.π., άρθρο 287, σελ. 26, Γεωργιάδης Απ., ΓενΕ- νοχΔικ, σελ. 52 επ., Μαργαρίτης Μ., ό.π., άρθρο 287, σελ. 237, Σταθόπουλος Μ., ΓενΕνοχΔικ, σελ. 483 επ. 6. Η αποζημίωση είναι γνωστή από τα χρόνια του Ρωμαϊκού Δικαίου ως ιδιαίτερο είδος παροχής που απο- βλέπει στην αποκατάσταση της ζημίας που έχει υποστεί κάποιος. Στην έννοια της ζημίας συμπεριλαμβα- νόταν και η έννοια του διαφυγόντος κέρδους (lucrum cessans). Κατά το αρχαιότερο μάλιστα Ρωμαϊκό Δί- καιο η αποζημίωση ήταν χρηματική (omnis condemnation pecuniatia est). Από την κλασική περίοδο και έπειτα η αποζημίωση παρεχόταν σε είδος (in natura), ενώ κατά τη μετακλασική περίοδο αναγνωριζόταν και η δυνατότητα παροχής αποζημίωσης και σε χρήμα. Το ιουστινιάνειο δίκαιο προέβλεψε ότι η χρηματι- κή αποκατάσταση της ζημίας χωρούσε στις περιπτώσεις που δεν ήταν εφικτή η σε είδος (in natura) απο- κατάστασή της. Γκόφας Δ. , Ιστορία και εισηγήσεις του Ρωμαϊκού Δικαίου IV, 1992, σελ. 76. 2