ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

∆ιοικητική δικαιοδοσία και διοικητικές διαφορές 8 σία. Στα πρώτα ανήκουν κυρίως τα άρθρα 8, 20 § 1 και 26 § 3. Στα δεύτερα τα άρ- θρα 93 § 1, 94, 95, 98 § 1 (στ, ζ). 1. Το δικαίωμα δικαστικής προστασίας του άρθρου 20 § 1 Συντ. (α) Το δικαίωμα δικαστικής προστασίας ως θεμελιώδες δικονομικό δικαίωμα Η συνταγματική διάταξη ακολουθεί κατ’ αρχήν γερμανικό πρότυπο και αναφέ- ρεται στο παραδεκτό και μόνο του ενδίκου βοηθήματος. Κατοχυρώνει το θεμε- λιώδες δικαίωμα προσφυγής στα δικαστήρια, δίχως εγγύηση θετικού αποτελέ- σματος. Το άρθρο 20 § 1 Συντ. δεν εμπεριέχει μόνο θεμελιώδη αρχή προς όφελος της αντικειμενικής δικαιοσύνης, αλλά και ατομικό δικαίωμα, το οποίο θεμελιώ- νει έννομη αξίωση του ιδιώτη 25 . Το δικονομικό αυτό δικαίωμα δεν αναφέρεται μόνο στην παροχή έννομης προ- στασίας, αλλά και στην ανάπτυξη των απόψεων του πολίτη ενώπιον του δικαστη- ρίου 26 . Από το δικαίωμα αναπτύξεως απόψεων απορρέουν τρία κρίσιμα συμπεράσμα- τα που αφορούν το διοικητικό δικονομικό δίκαιο και σχετικούς θεσμούς του: (α) Η απαγόρευση ερήμην δικών. (β) Ο θεσμός της αιτήσεως επανασυζητήσε- ως της υποθέσεως στο ΣτΕ 27 και της ανακοπής ερημοδικίας στα τ.δ.δ. (γ) Το δι- καίωμα παραστάσεως με δικηγόρο 28 , προκειμένου το δικαίωμα αναπτύξεως από- ψεων να ασκηθεί αποτελεσματικά. (β) Το δικαίωμα σε πλήρη και αποτελεσματική προστασία Η συνταγματική διάταξη τότε μόνο εκπληρώνει το σκοπό της, όταν η δικαστι- κή προστασία είναι πλήρης και αποτελεσματική. Πλήρης είναι η δικαστική προστασία όταν πρώτον δεν υπάρχει διαφορά για την οποία αυτή αποκλείεται 29 και δεύτερον όταν πέραν της τυπικής νομιμότητας της διοικητικής δράσεως ελέγχεται και η τήρηση των άκρων ορίων της διακρι- τικής ευχέρειας της διοικήσεως. 25.  Από την αχανή βιβλιογραφία σχετικά με το δικαίωμα του άρθρου 20 § 1 Συντ., βλ. ως ειδικά προσανατολισμένα στο διοικητικό δικονομικό δίκαιο ιδίως τα ακόλουθα άρθρα και μελέτες: Παπαπαναγιώτου-Λέζα, ∆∆ 2001.290 επ., Schmidt-Assmann, ΤοΣ 1990.397 επ., Σοϊλεντάκη, Το δικαίωμα δικαστικής προστασίας στη διοικητική δικονομία, 1993, ∆αγτόγλου, όπ.π., αρ. 62 επ., Σκουρή, όπ.π., σ. 58 επ. 26.  Πρβλ. Κλαμαρή, Το δικαίωμα δικαστικής προστασίας, 1989, σ. 109 επ., Σκουρή, όπ.π., σ. 59 επ., Παυλόπουλο, Η συνταγματική κατοχύρωση της αιτήσεως ακυρώσεως, 1982, σ. 118 επ., Παπα- δημητρίου, ∆ 1982.603 επ. 27.  Άρθρο 27 § 5 π.δ. 18/1989. 28.  Πρβλ. άρθρα 27 επ. Κ∆∆ικ. 29.  Ορθά επισημαίνεται από τον ∆αγτόγλου, όπ.π., αρ. 70, ότι ο αποκλεισμός των κυβερνητικών πράξεων από τον δικαστικό έλεγχο είναι για τον λόγο αυτό προβληματικός από συνταγματι- κή άποψη. 11 12