ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΣΤΗ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Θεμελιώδη στοιχεία και ιστορική εξέλιξη της κεντρικής τραπεζικής 1.1. Εισαγωγή Στο κεφάλαιο αυτό θα οριοθετηθεί η έννοια της κεντρικής τράπεζας καθεαυτή. Μέσω της διερεύνησης των καταβολών των κεντρικών τραπεζών και της μελέ- της της ιστορικής τους εξέλιξης θα αναδειχθούν οι παράγοντες που προσδιόρι- σαν τις ιδιαιτερότητες της σημερινής τους οργάνωσης και λειτουργίας. Η μελέτη θα εκκινήσει από την ιστορική προσέγγιση του θεσμικού αυτού φαινομένου, με επίκεντρο τις κεντρικές τράπεζες που καθόρισαν ανά χρονική περίοδο την εξέλι- ξη του θεσμού: τις πρώτες κεντρικές τράπεζες της Σουηδίας και της Αγγλίας, τη γερμανική κεντρική τράπεζα της μεταπολεμικής περιόδου και, ως πυλώνες δια- μόρφωσης της άσκησης της κεντρικής τραπεζικής στη σύγχρονη εποχή, την ΕΚΤ (αναλυτική προσέγγιση των ιστορικών καταβολών και των αρμοδιοτήτων της οποίας ακολουθεί στο δεύτερο κεφάλαιο) και το Federal Reserve System. Για λό- γους «εντοπιότητας», θα επιχειρηθεί σύντομη αναφορά και στην ελληνική κε- ντρική τράπεζα. Η μελέτη θα συνεχιστεί με την ανάδειξη του θεσμικού και ιστο- ρικού ζητήματος της δικαιολόγησης της λειτουργίας ανεξάρτητων ρυθμιστικών διοικητικών Αρχών (και των κεντρικών τραπεζών συγκεκριμένα) στο πλαίσιο της φιλελεύθερης δημοκρατίας και με την εξέταση του καθεστώτος δημοκρατικής λο- γοδοσίας των κεντρικών τραπεζών. Από τη συνθετική προσέγγιση των εννοιών της ανεξαρτησίας και της λογοδοσίας των κεντρικών τραπεζών θα δειχθεί ότι η αποτελεσματική λογοδοσία των κεντρικών τραπεζών αποτελεί τη μόνη δογμα- τική λύση για την ένταξη του καθεστώτος ευρείας ανεξαρτησίας τους στη φιλε- λεύθερη δημοκρατία χωρίς την αλλοίωση των χαρακτηριστικών της τελευταίας. Η προσέγγιση της οργάνωσης, της λειτουργίας και του ρόλου που διαχρονικά κλήθηκαν να επιτελέσουν οι κεντρικές τράπεζες αποτελεί το θεμέλιο της ανά χεί- ρας μελέτης. Τούτο, διότι η μελέτη της οργάνωσης και λειτουργίας των οικο- νομικών θεσμών εν γένει προαπαιτεί τη διεπιστημονική προσέγγιση των οικο- νομικών, ιστορικών, κοινωνικών, πολιτικών και τεχνολογικών συνθηκών που οδήγησαν στη δημιουργία τους 1 . Χωρίς την αναδρομή αυτή, η προσέγγιση χά- νει την αντικειμενικότητα που χαρίζει ο διαδραμών χρόνος, διακυβεύοντας την ακρίβειά της 2 . Υπό το πρίσμα αυτό, οι επόμενες παράγραφοι αποτελούν πρόκρι- 1.  Eucken, W. (1950), passim· Weber, F. (1995), passim. 2.  Rorty, R. (1984), passim.