ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΣΤΗ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

10 ΜΕΡΟΣ Α – Κεντρικές τράπεζες, ανεξαρτησία και λογοδοσία: Οι «γενικές αρχές» κεντρικής τραπεζικής και όχι κλασικό δομικό της χαρακτηριστικό. Στο σημείο αυτό θα επιχειρηθεί μια γενική καταγραφή των μέσων της μορφής αυτής άσκη- σης της νομισματικής πολιτικής, ενώ η ενδελεχής προσέγγιση του ζητήματος (των μέσων άσκησης μη συμβατικής νομισματικής πολιτικής και του δικαστι- κού τους ελέγχου) θα λάβει χώρα στις σχετικές παραγράφους που έπονται. Η αναγκαιότητα για την άσκηση μη συμβατικής νομισματικής πολιτικής ανέκυψε και κατά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2009, η οποία συ- νεχίστηκε ως κρίση δημόσιου χρέους ιδίως για κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Ως απόρροια της συνεχιζόμενης κρίσης, ο ρυθμός πληθωρισμού παρέμενε σημαντι- κά κάτω από το επιθυμητό όριο (το όριο αυτό τίθεται, στα περισσότερα νομισμα- τικά συστήματα, κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα) 21 · κατά τούτο, κα- τέστη απαραίτητη η αντιμετώπιση των χαμηλών επιπέδων πληθωρισμού ή και του αποπληθωρισμού (του αντίθετου, δηλαδή, από το «συνηθισμένο εχθρό» της νομισματικής σταθερότητας). Για ν’ ανταποκριθούν στην πρόκληση αυτή, οι κε- ντρικές τράπεζες κατέφυγαν παγκοσμίως στην πολιτική της «ποσοτικής χαλάρω- σης»/‘quantitative easing ’, ‘QE ’ 22 . Η ποσοτική χαλάρωση αναλύεται σε τέσσε- ρις επιμέρους κατηγορίες: (i) Την πιστωτική πολιτική, η οποία περιλαμβάνει τον επηρεασμό των συνθηκών της διατραπεζικής αγοράς 23 αλλά και των πιστωτικών αγορών εκτός τραπεζικού συστήματος μέσω των προγραμμάτων αγοράς ομο- λόγων/‘asset purchase programmes’, ‘APPs’· (ii) τη συναλλαγματική πολιτική, (iii) την πολιτική οιονεί διαχείρισης χρέους και (iv) την πολιτική τραπεζικών απο- θεματικών 24 . Πεδίο ανάδειξης ζητημάτων αναφορικά με τα άκρα όρια άσκησης της κεντρικής τραπεζικής αποτέλεσαν τα APPs: στο πλαίσιο αυτών, η κεντρική τράπεζα ασκεί νομισματική πολιτική αγοράζοντας κρατικά χρεόγραφα (ομόλο- γα) ή άλλα περιουσιακά στοιχεία από τη δευτερογενή αγορά ή/και τα χρηματο- πιστωτικά ιδρύματα, με σκοπό την τόνωση της οικονομίας σε περιόδους όταν η παραδοσιακή νομισματική πολιτική (η «πολιτική των επιτοκίων δανεισμού») δεν 21. Για την αρνητική επιρροή του αρνητικού πληθωρισμού και του στασιμοπληθωρισμού στην οικονομία, βλ . Romanis Braun, A. (1976), p. 29. 22.  ‘Quantitative easing’, όρος με τον οποίο περιγράφεται η αγορά εκ μέρους της κεντρικής τράπεζας μακροπρόθεσμων ομολόγων του δημοσίου από τις χρηματαγορές ως μέτρο μη- συμβατής νομισματικής πολιτικής, με αποτέλεσμα την μείωση των επιτοκίων των μακρο- πρόθεσμων ομολόγων και της αποδέσμευσης κεφαλαίων προς την αγορά. 23. Αυτό επιχειρείται μέσω της δραστικής μείωσης των επιτοκίων, της παράτασης ορισμένων τύπων πράξεων ανοικτής αγοράς, της διεύρυνσης του εύρους των στοιχείων ενεργητικού που είναι επιλέξιμα ως εγγύηση και του εύρους των αντισυμβαλλομένων μερών, καθώς και με την εισαγωγή διαύλων ανταλλαγής συναλλάγματος μεταξύ των κεντρικών τραπεζών και τη χαλάρωση των όρων δανεισμού τίτλων. 24. Για αναλυτική παράθεση των κατ’ ιδίαν μέσων άσκησης κάθε κατηγορίας, βλ. σε Gortsos, C. V. (2019 a), p. 13 et seq., όπου και περαιτέρω παραπομπές σε Bean, Ch., Broda, Ch., Ito, T. & Kroszner, R. S. (2015), Blanchard, Ol. & Summers, L. H. (2019), Borio, C. & Di- syatat, P . (November 2009), Caruana, J. (December 2011), Durré, Al . & Pill, H. (2012), Bernanke, B. S. (2019).