ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ §1 - ΤΟ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ: Η ΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Το φορολογικό δίκαιο αποτελείται από το σύνολο των νομικών κανόνων που διέπουν το περιεχόμενο, τους φορείς και τους όρους νόμιμης άσκησης της φορολογικής εξουσί- ας του Κράτους. Ειδικότερα, οι κανόνες του φορολογικού δικαίου καθορίζουν το πλαί- σιο της φορολογικής έννομης σχέσης, ενώ προβλέπουν πλέγμα ρυθμίσεων για την κα- ταπολέμηση του φαινομένου της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής. Αλλά το φορολο- γικό δίκαιο είναι ταυτόχρονα το δίκαιο των νομικών εγγυήσεων που παρέχονται στους φορολογούμενους πολίτες στο πλαίσιο του κράτους δικαίου και που διασφαλίζονται από ένα ολοκληρωμένο σύστημα δικαστικής προστασίας. Άρα το φορολογικό δίκαιο αποτελεί τη θεσμική και νομική διάσταση του φορολογι- κού συστήματος, το οποίο έχει εξάλλου ιδιαίτερη πολιτική και οικονομική σημασία. §2 - ΤΟ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΩΣ ΚΛΑΔΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Το φορολογικό δίκαιο αποτελεί αναντίρρητα τμήμα του δημοσίου δικαίου, δεδομένου ότι αφορά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας. Οι σχέσεις φορολογικού περιεχομένου που αναπτύσσονται μεταξύ φορέων της φορολογικής εξουσίας και φορολογουμένων, ως κατεξοχήν σχέσεις μεταξύ άνισων μερών, εντάσσονται στο νομικό καθεστώς και στις νομικές δεσμεύσεις του δημοσίου δικαίου. Το φορολογικό δίκαιο αναδεικνύεται και αναγνωρίζεται σήμερα πλέον ως χωριστός κλάδος του δικαίου σε ευρωπαϊκό, αλ- λά και σε διεθνές πλαίσιο. Ωστόσο παραμένουν ισχυροί οι δεσμοί του τόσο με το δη- μοσιονομικό όσο και με το διοικητικό δίκαιο. A. Το φορολογικό δίκαιο και δημοσιονομικό δίκαιο Από την άποψη της ύλης που ρυθμίζει, το φορολογικό δίκαιο μπορεί να ενταχθεί συ- στηματικά στο δημοσιονομικό δίκαιο. Το δημοσιονομικό δίκαιο είναι η υποδιαίρεση του δημοσίου δικαίου που περιλαμβάνει τους κανόνες που αναφέρονται στα δημόσια οικονομικά του Κράτους, δηλαδή το δίκαιο του δημοσίου λογιστικού, το οποίο διέπει την κατάρτιση, την ψήφιση και την εκτέλεση του κρατικού προϋπολογισμού, το φορο- λογικό δίκαιο και το δίκαιο της διοικητικής εκτέλεσης για την είσπραξη των δημοσίων εσόδων. Ωστόσο, παρά την εννοιολογική τους κοινότητα, οι κανόνες που διέπουν τη νομική βάση και τις διαδικασίες επιβολής, καταλογισμού και είσπραξης των δημοσί- ων εσόδων και πληρωμής των δημοσίων εξόδων, παρουσιάζουν αυτοτέλεια από την άποψη της θεωρίας και δεν συνθέτουν ένα ενιαίο νομικό καθεστώς δημοσιονομικού δικαίου. Γι’ αυτό, παράλληλα με την αναγνώριση της αυτοτέλειας του δημοσιονομικού δικαίου προβάλλεται η ιδιαίτερη θέση που κατέχει το φορολογικό δίκαιο στο πλαίσιο του δημοσιονομικού δικαίου. 1 2 3