ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 B. H «αυτονομία» του φορολογικού δικαίου Το φορολογικό δίκαιο ως δημόσιο δίκαιο και ενόψει του σκοπού της καταπολέμησης της παράνομης contra legem φοροδιαφυγής 1 , δεν δεσμεύεται πάντοτε ή εξ ολοκλή- ρου από τη νομική σημαντική του ιδιωτικού δικαίου. Έτσι για τη φορολογική αντιμε- τώπιση ιδιωτικών σχέσεων το φορολογικό δίκαιο χρησιμοποιεί συχνά τους κανόνες του ιδιωτικού δικαίου «ως βοηθητικό μέσο» μόνον για την ανεύρεση «της αντικειμενι- κής αλήθειας» (άρθρα 33, 148, 171§3ΚΔΔ 2 ). Ακόμη, στο φορολογικό δίκαιο είναι γνω- στό το φαινόμενο της «μετάπλασης των νομικών εννοιών», δηλαδή της προσαρμογής των εννοιών του ιδιωτικού δικαίου και της αυτόνομης, για τις ανάγκες της φορολογι- κής νομοθεσίας, ρύθμισης του περιεχομένου τους. Έτσι, ενώ ορισμένες πράξεις δεν εί- ναι εμπορικές κατά τον Εμπορικό Νόμο, είναι δυνατό να προβλέπονται ως εμπορικές από τη φορολογική νομοθεσία και το εισόδημα που παράγεται από αυτές να φορολο- γείται ως εισόδημα από εμπορικές επιχειρήσεις. Ακόμη, η έννοια της νομικής προσω- πικότητας, προκειμένου να επιβληθεί φορολογία εκτιμάται στο φορολογικό δίκαιο δι- αφορετικά απ’ ό,τι στο εμπορικό, όπως στην περίπτωση των κοινοπραξιών, που φορο- λογούνται ως νομικά πρόσωπα, μολονότι δεν διαθέτουν νομική προσωπικότητα χωρι- στή από αυτή των μελών τους. Επίσης, στο φορολογικό δίκαιο, σε ορισμένες περιπτώ- σεις, η έννοια της κατοικίας ορίζεται διαφορετικά από ό,τι στο άρθρο 51 ΑΚ. Η αποδέσμευση του φορολογικού δικαίου από τις κοινές νομικές ρυθμίσεις και έννοι- ες είναι γνωστή ως «αυτονομία» του δικαίου αυτού. Εξηγείται από το ότι το φορολο- γικό δίκαιο ως δημόσιο δίκαιο επιδιώκει την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέρο- ντος με την πρόληψη και καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Χαρακτηριστική είναι εν προκειμένω η διάταξη του άρθρου 171§3 ΚΔΔ, σύμφωνα με την οποία το περιεχόμε- νο των δημοσίων και ιδιωτικών εγγράφων που έχουν καταρτισθεί νομότυπα εκτιμά- ται ελεύθερα από το δικαστήριο, το οποίο δεν δεσμεύεται να κρίνει άλλως όσον αφο- ρά την υποκείμενη σχέση. Γ. O «ρεαλισμός» του φορολογικού δικαίου Συναφής προς την αυτονομία είναι η πραγματιστική και ουσιαστική θεώρηση των φο- ρολογητέων καταστάσεων από το φορολογικό δίκαιο, που χαρακτηρίζεται ως «ρεα- λισμός» του φορολογικού δικαίου ή είναι γνωστή ως οικονομική ερμηνεία ή θεωρεί- ται ότι αποτελεί έκφανση του κανόνα σύμφωνα με τον οποίο η ουσία υπερέχει του τύ- που. Αφενός ο ρεαλισμός αυτός έγκειται στο ότι η παρανομία των υποκειμένων στη φορολογία πράξεων ή καταστάσεων δεν ασκεί επιρροή προκειμένου να επιβληθεί ο 1. Η παράνομη φοροδιαφυγή πρέπει να διακρίνεται από την καταχρηστική, αλλά όχι ευθέως παρά- νομη, φοροαποφυγή. Βλ. αναλυτικά κατωτέρω υπό 468. 2. Σύμφωνα με το άρθρο 33 ΚΔΔ, «Το δικαστήριο ... λαμβάνει όλα τα κατά την κρίση του πρόσφορα μέτρα για τη διακρίβωση της αλήθειας». Ακόμη, στο άρθρο 148 ΚΔΔ προβλέπεται ότι: «Το δικαστή- ριο χρησιμοποιεί τα αποδεικτικά μέσα κατά την κρίση του και τα εκτιμά ελευθέρως, αυτοτελώς ή σε συνδυασμό μεταξύ τους, εκτός αν ειδική διάταξη νόμου ορίζει διαφορετικά». Το ίδιο ισχύει και για την αποδεικτική δύναμη δημοσίων ή ιδιωτικών εγγράφων (άρθρο 171§3 ΚΔΔ). 6 7