ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ & ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

8 Αναδρομική εφαρμογή δικονομικών ποινικών διατάξεων Ανάλυση θεματικής Η απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου που παρατίθεται εδώ τέμνει το ζήτημα της αναδρομικής εφαρμογής των δικονομικών ποινικών διατάξεων. Μία από τις θε- μελιώδεις επί μέρους αρχές που απορρέουν από το αξίωμα nulla poena sine lege εί- ναι και η απαγόρευση της αναδρομικής ισχύος των ποινικών νόμων, εφόσον αυτοί θεμελιώνουν ή επαυξάνουν το αξιόποινο. Σε πραγμάτωση της αρχής αυτής το άρθρο 7 παρ. 1 Συντ. προβλέπει: «Έγκλημα δεν υπάρχει ούτε ποινή επιβάλλεται χωρίς νόμο που να ισχύει πριν από την τέλεση της πράξης και να ορίζει τα στοιχεία της. Ποτέ δεν επιβάλλεται ποινή βαρύτερη από εκείνη που προβλέπονταν κατά την τέλεση της πρά- ξης ». Ανάλογη είναι και η διατύπωση στο άρθρο 1 ΠΚ, όπως έχει αναδιατυπωθεί από τον Ν 4619/2019: «Έγκλημα δεν υπάρχει χωρίς νόμο που να ισχύει πριν από την τέλε- ση της πράξης και να ορίζει τα στοιχεία της, καθώς και την επιβλητέα για αυτή ποινή». Συνέπεια των ανωτέρω ρυθμίσεων είναι τόσο η αξιολόγηση του αξιόποινου χαρακτή- ρα μιας πράξεως όσο και η τυχόν επιμέτρηση της ποινής που θα επιβληθεί στον δρά- στη να κρίνονται κατά κανόνα με βάση το δίκαιο που ίσχυε κατά τον χρόνο τελέσεως της πράξεως 2 . Με τον τρόπο αυτό προστατεύεται το άτομο από την αυθαιρεσία της Πο- λιτείας, τα όργανα της οποίας θα μπορούσαν να κάνουν κατάχρηση της δυνατότητας ποινικής διώξεως κατά πολίτη για μία μη αρεστή σε αυτά (όμως κατά τον χρόνο τελέ- σεως σύννομη) συμπεριφορά του, χαρακτηρίζοντάς την εκ των υστέρων παράνομη 3 . Εκτός από αυτό η απαγόρευση αναδρομικότητας ενισχύει και τον σκοπό της γενικής πρόληψης κατά το μέτρο που η πρόβλεψη του εγκλήματος στο νόμο επιδρά «διαπαιδα- γωγικά» στον πολίτη υποδεικνύοντάς του ποιά είδη συμπεριφοράς αποδοκιμάζονται από την έννομη τάξη. Όμως, όπως έχει ορθότατα τονισθεί 4 , τον σκοπό αυτό μπορούν να τον υπηρετήσουν μόνο οι νόμοι που υπάρχουν και ισχύουν κατά τον χρόνο τελέσε- ως της πράξεως. Είναι προφανές ότι η απαγόρευση αναδρομικότητας καλύπτει όλο το φάσμα του ουσιαστικού ποινικού δικαίου, δηλ. τόσο το Γενικό όσο και το Ειδικό Μέ- ρος του ΠΚ καθώς και τις ουσιαστικού δικαίου διατάξεις των ειδικών ποινικών νόμων. Αντίθετα, σοβαρό ζήτημα δημιουργείται ως προ το εάν η απαγόρευση αναδρομικότη- τας επεκτείνεται και στους δικονομικούς ποινικούς νόμους 5 , ζήτημα το οποίο τέμνει η παρούσα απόφαση που παρατίθεται παραπάνω. Η κρατούσα άποψη, ιδίως στη νομο- λογία αλλά και σε ένα σημαντικό μέρος της θεωρίας, δέχεται καταρχήν την δυνατότητα αναδρομικής εφαρμογής των κανόνων δικονομικού ποινικού δικαίου 6 , με το αιτιολο- 2. Με εξαίρεση την περίπτωση που μεταγενέστερος νόμος θα εισάγει ευνοϊκότερες ρυθμίσεις, για την οποία βλ. παρακάτω. 3. Γι’ αυτό και ο Ανδρουλάκης (Γεν. Μ. Ι, σελ. 120) θεωρεί ότι η απαγόρευση αναδρομικότητας συνι- στά ειδικότερη απόρροια της διάκρισης των εξουσιών. 4. Μαγκάκης, Συστημ. Ερμην. ΠΚ, άρθρο 1, αριθ. 68. 5. Βλ. σχετικά και Καρρά , Ποινικό Δικονομικό Δίκαιο, 7 η έκδ., 2020, σελ. 12. 6. Βλ. Χωραφά, Ποιν.Δ., σελ. 77 επ., Μπουρόπουλο , Ερμην. ΠΚ, τ. Α’, σελ. 12