ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΓΕΝΙΚΟΜΕΡΟΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ (i). ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ: (α). ατομικά (τα καλούμενα και δικαιώματα πρώτης γενιάς): Εμπεριέχουν αξίωση κατ’ αρχήν έναντι του Κράτους και κατ’επέκταση έναντι των άλλων ιδιωτών (σύμφωνα με τη θεωρία της τριτενέργειας) για αποχή από επεμβάσεις στη σφαίρα ιδιωτικής αυτονομί- ας του φορέα τους [status negativus]. Ωστόσο, οι κοινωνικές, οικονομικές αλλά και τε- χνολογικές εξελίξεις οδήγησαν στην καλούμενη από τη θεωρία αντικειμενικοποίηση των ατομικών δικαιωμάτων, υπό την έννοια ότι δεν αρκεί πλέον απλώς αποχή του Κρά- τους από επεμβάσεις προκειμένου ο φορέας τους να ασκήσει τα δικαιώματά του απο- τελεσματικά και ανεμπόδιστα, αλλά συχνότατα απαιτείται ανάληψη πρωτοβουλιών εκ μέρους του (Κράτους) και θετικές του δράσεις (π.χ. θέσπιση νομικού πλαισίου σε πεδία όπως το διαδίκτυο, τα τυχερά παίγνια, τα αναπαραγωγικά δικαιώματα υπό τις σύγχρο- νες ιατρικές εξελίξεις, κοκ). Παραδείγματα κλασσικών ατομικών δικαιωμάτων αποτε- λούν το δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, η οικονομική ελευθε- ρία (άρθρο 5 Συντ.), το δικαίωμα στην ιδιοκτησία και την περιουσία (άρθρα 17 Συντ. & 1 1 ου Πρ. Πρωτ. ΕΣΔΑ), το άσυλο της κατοικίας (άρθρο 9 Συντ.), τα προσωπικά δεδομέ- να (άρθρο 9Α Συντ.), η θρησκευτική ελευθερία (άρθρο 13 Συντ. & άρθρο 9 ΕΣΔΑ), κοκ. (β). Κοινωνικά (τα καλούμενα και δικαιώματα δεύτερης γενιάς): αποτελούν δημιούργη- μα του κράτους πρόνοιας και της μετεξέλιξής του σε κοινωνικό κράτος δικαίου, στον ευ- ρωπαϊκό κυρίως χώρο. Η υλοποίηση των δικαιωμάτων αυτών απαιτεί τη θετική εκ μέ- ρους του κράτους παρέμβαση με τη χορήγηση παροχών ή την οργάνωση υπηρεσιών [status positivus], για την πραγματοποίηση των οποίων απαιτείται νομοθετική ρύθμιση, για αυτό και οι σχετικές συνταγματικές διατάξεις δεν θεμελιώνουν απευθείας αγώγιμη αξίωση του φορέα εκάστου δικαιώματος, όπως ισχύει στα ατομικά, χωρίς, ωστόσο, τα εν λόγωδικαιώματα να στερούνται κανονιστικότητας και νομικής δεσμευτικότητας. Πα- ραδείγματα κοινωνικών δικαιωμάτων αποτελούν το δικαίωμα στην (δωρεάν) εκπαίδευ- ση (άρθρο 16 Συντ.), το δικαίωμα στην εργασία, στην απεργία και στην κοινωνική ασφά- λιση (άρθρα 22 και 23 Συντ.), το δικαίωμα στην (πρόσβαση στην) υγεία (άρθρο 21§3 Συντ.), το δικαίωμα στην προστασία της οικογένειας (άρθρο 21§§1 και 2 Συντ.), κοκ. (γ). πολιτικά: κατοχυρώνουν την αξίωση του πολίτη για ενεργό συμμετοχή του στο σχη- ματισμό της πολιτειακής βούλησης, καθώς και στην άσκηση των κρατικών λειτουργιών [status activus]. Λόγω του κρίσιμου αυτού χαρακτήρα τους το Κράτος οφείλει και πάλι να ρυθμίσει την άσκησή τους μέσω του νομοθέτη αλλά και της κανονιστικώς δρώσας δι-