ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ

Α.: ΓΕΝΙΚΟΜΕΡΟΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ 5 της (νομοθετική- δικαστική- εκτελεστική), καθώς και όλοι οι φορείς δημόσιας εξουσίας (ΟΤΑ, άλλα ΝΠΔΔ, Ανεξάρτητες Αρχές, κοκ), ακόμη μάλιστα κι όταν δεν δρουν στο πλαί- σιο άσκησης αυτής αλλά ως fiscus, με τα μέσα δηλαδή του ιδιωτικού δικαίου. Στο πλαί- σιο αυτό γίνεται δεκτό ότι και οι τρεις συντεταγμένες κρατικές λειτουργίες οφείλουν στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους όχι μόνο να απέχουν από ενέργειες που θα συνιστού- σαν (αδικαιολόγητη) προσβολή των θεμελιωδών δικαιωμάτων αλλά και να τα προστα- τεύουν, ιδίως, όταν αυτά τίθενται σε διακινδύνευση. Ειδικότερα, τα όργανα της νομο- θετικής λειτουργίας οφείλουν όχι μόνο να μην θεσπίζουν ρυθμίσεις που οδηγούν σε παραβίαση των δικαιωμάτων, αλλά και να υλοποιούν τις σχετικές με αυτά συνταγματι- κές επιταγές τόσοως προς τα κοινωνικά δικαιώματα όσο και ως προς την οργάνωση ή τη διεύρυνση των ατομικών δικαιωμάτων. Τα όργανα της εκτελεστικής εξουσίας (που είναι και αυτά που περισσότερο ενοχοποιούνται για την παραβίαση των δικαιωμάτων μέσω των πράξεων, παραλείψεων και υλικών ενεργειών τους), ναι, μεν, θέτουν κανόνες δικαί- ου κατ’ εξουσιοδότηση του νόμου 11 , έχουν όμως και την υποχρέωση να προβαίνουν σε άμεση εφαρμογή των συνταγματικών δικαιωμάτων, ιδίως στις περιπτώσεις έκδοσης ατομικών διοικητικών πράξεων κατόπιν άσκησης διακριτικής ευχέρειας, ακόμη και να αρνηθούν διαταγές των προϊσταμένων τους αν αυτές οδηγούν σε πρόδηλη παραβίαση του Συντάγματος (και άρα και των διατάξεων που προστατεύουν θεμελιώδη δικαιώμα- τα). Τέλος, τα όργανα της δικαστικής λειτουργίας οφείλουν όχι μόνο να προασπίζουν τα δικαιώματα (ουσιαστικά και δικονομικά) των ενώπιόν τους διαδίκων μερών αλλά και να λειτουργούν εγγυητικά, όταν αυτά παραβιάζονται από τις άλλες δύο κρατικές λειτουρ- γίες, λόγω και των πολιτικών σκοπιμοτήτων υπό τις οποίες συχνά λειτουργούν οι τελευ- ταίες. Για τον λόγο αυτόν, άλλωστε, ο δικαστικός έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων στο πλαίσιο της θεμελιώδους αρχής του κράτους δικαίου (οφείλει να) εστιάζει εν πολ- λοίς στη διαφύλαξη των δικαιωμάτων από τις προσβολές τους. Πέραν, όμως, των οργάνων της κρατικής εξουσίας ως βασικών αποδεκτών των δικαιω- μάτων, έχει από πολύ νωρίς καταστεί σαφές ότι λόγω της πολυπλοκότητας των κοινω- νικών, πολιτικών και οικονομικών σχέσεων, συχνά πηγή διακινδύνευσης των δικαιωμά- των δεν είναι μόνον οι φορείς δημόσιας εξουσίας αλλά και οι ιδιώτες: έτσι αναπτύχθηκε η θεωρία της τριτενέργειας (ή του «οριζοντίου αποτελέσματος» κατά την αγγλοσαξωνι- κή θεωρία), ήτοι η επέκταση της δεσμευτικότητας των δικαιωμάτων και στις οριζόντιες σχέσεις μεταξύ των ιδιωτών στις οποίες αυτά προσιδιάζουν. Αυτή διακρίνεται περαιτέ- ρω σε άμεση και έμμεση τριτενέργεια: σύμφωνα με την πρώτη τα συνταγματικά δικαι- ώματα επενεργούν απευθείας στις ιδιωτικές έννομες σχέσεις (χωρίς τη διαμεσολάβηση του κοινού δικαίου) δημιουργώντας και έναντι των ιδιωτών την ίδια erga omnes αξίω- ση σεβασμού τους. Σύμφωνα με την έμμεση τριτενέργεια, τα συνταγματικά δικαιώμα- τα επενεργούν στις ιδιωτικές σχέσεις μέσω των γενικών ρητρών και αόριστων νομικών 11. Βλ., όμως, άρθρο 43 παρ. 1 Συντ., σύμφωνα με το οποίο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκδίδει τα αναγκαία για την εκτέλεση των νόμων διατάγματα, χωρίς νομοθετική εξουσιοδότηση. Όμως, οι κα- νόνες που τίθενται με αυτά είναι δευτερεύοντες και συμπληρωματικοί.