ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ

Α.: ΓΕΝΙΚΟΜΕΡΟΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ 9 τον συνταγματικό νομοθέτη η αποτύπωση ορισμένων περιορισμών είτε υπό τη μορ- φή απώτατων ορίων επί του περιεχομένου του ίδιου του δικαιώματος είτε με τη χρή- ση περιοριστικών γενικών ρητρών και αόριστων νομικών εννοιών. Είναι προφανές ότι εδώ δεν μπορεί να γίνει λόγος για αντισυνταγματικότητα των περιορισμών, αφού το ίδιο το συνταγματικό κείμενο τους προβλέπει, πλην, όμως, θα πρέπει οι προβλεπόμε- νοι περιορισμοί να ερμηνεύονται συσταλτικά τόσο από τον νομοθέτη και την εκτελε- στική εξουσία κατά τη θέσπιση κανόνων δικαίου εις εφαρμογή τους, όσο και από τον εφαρμοστή του δικαίου – δικαστή. Παραδείγματα δικαιωμάτων υφιστάμενα τέτοιων εγγενών περιορισμών αποτελούν το δικαίωμα στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσω- πικότητας, το οποίο δεν πρέπει να θίγει την τριάδα των περιορισμών [Σύνταγμα, δι- καιώματα των άλλων, χρηστά ήθη (άρθρο 5 παρ. 1 Συντ.)], η ελευθερία θρησκευτικής λατρείας, η οποία δεν πρέπει να προσβάλλει τη δημόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη (άρ- θρο 13 παρ. 2), η ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της διδασκαλίας οι οποίες δεν απαλλάσσουν από το καθήκον υπακοής στο Σύνταγμα (άρθρο 16 παρ. 1),τα δικαι- ώματα απορρέοντα εκ της ιδιοκτησίας τα οποία δεν επιτρέπεται να ασκούνται σε βά- ρος του γενικού συμφέροντος (άρθρο 17 παρ. 1), η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία η οποία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας, της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή της εθνικής οικονομίας (άρθρο 106 παρ. 2). (ii). οι προβλεπόμενες‘‘επιφυλάξεις’’: - η επιφύλαξη υπέρ του νόμου: πρόκειται για τη ρητή παραπομπή στον νόμο, με την οποία ο συνταγματικός νομοθέτης εντέλλει / αναθέτει στον κοινό νομοθέτη (είτε τον τυπικό είτε την κανονιστικώς δρώσα διοίκηση) να ρυθμίσει αναλυτικά το προστατευ- τέο πεδίο εφαρμογής του δικαιώματος, από τις ρυθμίσεις δε αυτές μπορούν να επέλ- θουν και περιορισμοί στο ρυθμιστέο δικαίωμα 21 . Η επιφύλαξη μπορεί να είναι γενική, οπότε καταλείπεται μεγαλύτερη ευχέρεια ρύθμισης στον κοινό νομοθέτη (=> όπως νόμος ορίζει….) 22 , ή ειδική, οπότε τίθεται και πρόσθετη υπόδειξη σε αυτόν ως προς το περιεχόμενο της ρύθμισης 23 . Εξ άλλου, ως προς την έννοια του νόμου, κατά την κρα- τούσα άποψη, εννοείται ο ουσιαστικός νόμος (ήτοι κάθε γενική και αφηρημένη ρύθ- μιση) κι όχι αναγκαία ο τυπικός (ήτοι ψηφισμένος από τη Βουλή), αφού όπου ο συ- 21. Τούτο βέβαια επ’ ουδενί δεν συνεπάγεται ότι πάντοτε και άνευ ετέρου η οποιαδήποτε νομοθετι- κή παρέμβαση οδηγεί σε περιορισμό του δικαιώματος, αφού σε αρκετές περιπτώσεις αυτή είναι αναγκαία για να εξειδικευθεί και να συγκεκριμενοποιηθεί η συνταγματική πρόβλεψη του δικαιώ- ματος (λ.χ. το δικαιώμα της έννομης προστασίας του άρθρου 20 Συντ., οι προϋποθέσεις άσκησης του οποίου σε όλες τις κατηγορίες των διαφορών πρέπει να ρυθμιστούν από τα οικεία δικονομικά νομοθετήματα), οπότε τότε γίνεται λόγος για ρύθμιση κι όχι περιορισμό εκ μέρους του νομοθέτη. 22. Βλ. λόγου χάρη το άρθρο 5 παρ. 3 Συντ.: «Κανένας δεν καταδιώκεται ούτε συλλαμβάνεται ούτε φυ- λακίζεται ούτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο περιορίζεται, παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος» . 23. Βλ. λόγου χάρη το άρθρο 9 παρ. 1 Συντ.: «Καμία έρευνα δεν γίνεται σε κατοικία, παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος και πάντοτε με την παρουσία εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας» .