ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ

10 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ νταγματικός νομοθέτης θέλησε τη μορφή τυπικού νόμου το όρισε ρητά 24 . Πάντως, σύμφωνα με τη νομολογία, όταν οι επιβαλλόμενοι περιορισμοί είναι έντονοι, δηλα- δή προκαλείται βαθιά επέμβαση στο δικαίωμα, θα πρέπει να επιβάλλονται με τυπικό νόμο ή διάταγμα, εκδοθέν κατόπιν ειδικής εξουσιοδότησης 25 . Στην έννοια της επιφύ- λαξης εντάσσεται και η διατύπωση «τηρώντας τους νόμους του Κράτους» 26 , με τη δι- αφορά όμως ότι εδώ δεν‘‘εξουσιοδοτείται’’ο νομοθέτης να θεσπίσει ειδικό νόμο σχε- τικό με το δικαίωμα, αλλά ο συντακτικός νομοθέτης αναφέρεται στο υφιστάμενο εν γένει νομικό πλαίσιο (υποχρεωτικές ή απαγορευτικές αστικές, ποινικές, διοικητικής φύσεως διατάξεις), το οποίο πρέπει να τηρείται. Με άλλες λέξεις εισάγεται ένα καθή- κον νομοταγούς συμπεριφοράς, το οποίο δρα ως εν γένει περιορισμός στην άσκηση ενός δικαιώματος, υπό την έννοια ότι δεν μπορεί το δικαίωμα να ασκείται έξω από τα όρια της υφιστάμενης νομιμότητας. Σε κάθε περίπτωση αξίζει να τονιστεί ότι η εξου- σία του νομοθέτη να νομοθετεί δεν θεμελιώνεται στις διάφορες επιφυλάξεις, αλλά αυ- τός διαθέτει το γενικό τεκμήριο αρμοδιότητας νομοθέτησης εκ των άρθρων 26 και 1 §3 Συντ. - η επιφύλαξη υπέρ της διοίκησης και των δικαστικών αρχών: Αντίστοιχα προς την επιφύλαξη υπέρ του νόμου παρέχεται ευχέρεια ή ακριβέστερα, απονέμεται η αρμοδι- ότητα στα όργανα της διοίκησης ή της δικαστικής λειτουργίας να καθορίσουν και να περιορίσουν εν τέλει πτυχές της άσκησης ενός δικαιώματος. Στον βαθμό βέβαια που η αρμοδιότητά τους αυτή θα οδηγήσει σε περιορισμούς του δικαιώματος, θα πρέπει να ασκείται, υπακούοντας στη γενική αρχή της συσταλτικής ερμηνείας των περιορι- σμών στα θεμελιώδη δικαιώματα. Συχνά βέβαια αυτή η επιφύλαξη συνδυάζεται και με επιφύλαξη υπέρ του νόμου, υπό την έννοια ότι ο νόμος ρυθμίζει τις προϋποθέσεις περιορισμού του δικαιώματος, τα δε δικαστικά και διοικητικά όργανα τις εφαρμόζουν. Στο Σύνταγμα απαντάται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, σαφώς λιγότερες από ό,τι η 24. Βλ. άρθρο 72 παρ. 1 Συντ. σύμφωνα με το οποίο «στην Ολομέλεια της Βουλής συζητούνται και ψη- φίζονται […] νομοσχέδια και προτάσεις νόμων για την άσκηση και προστασία των ατομικών δικαι- ωμάτων […]». 25. ΣτΕ 2790/1993 (σκ.8), 2089/1991 (σκ.5). Πρβλ. και ΣτΕ 476/2001, στην οποία έγινε δεκτό ότι «κατά την έννοια της συνταγματικής αυτής διατάξεως [sic του άρθρου 43] οσάκις η από τυπικό νόμο παρεχο- μένη εξουσιοδότηση αφορά στην οργάνωση και άσκηση ενός ατομικού δικαιώματος λόγω της σπου- δαιότητος του ζητήματος, απαιτείται όπως η σχετική εξουσιοδότηση δίδεται αποκλειστικώς στον Πρό- εδρο της Δημοκρατίας προς έκδοση διατάγματος, για τη νομιμότητα άλλωστε του οποίου πρέπει να προηγηθεί η εν σχεδίω επεξεργασία του υπό του Συμβουλίου της Επικρατείας, σύμφωνα με το άρθρο 95 του Συντάγματος» , χωρίς μνεία περί βαθιάς επεμβάσεως. Βλ., όμως, ήδη, με την ίδια έννοια, ΣτΕ 857/2019. Σύμφωνα, πάντως, με νεότερη νομολογία, αρκεί να προβλέπεται από την εξουσιοδοτι- κή διάταξη του τυπικού νόμου ο εν λόγω περιορισμός, στη δε κανονιστική απόφαση, εκδοθείσα ακόμη και κατόπιν ειδικότερης εξουσιοδότησης του άρθρου 43 παρ.2 εδ.β του Συντ., μπορούν να ρυθμίζονται ειδικότερα ζητήματα του εν λόγω περιορισμού, τεχνικού ή λεπτομερειακού χαρακτή- ρα, βλ. ΟλΣτΕ 1804/2017, ΣτΕ 2457/2018. 26. Αυτή απαντάται κυρίως στο δικαίωμα συνένωσης (άρθρο 12 παρ. 1) και στο δικαίωμα έκφρασης (άρθρο 14 παρ. 1).