ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ: ΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ

1 I. Η ενωσιακή νομοθεσία για τις προστατευόμενες περιοχές A. Ιστορικά Η προστασία του περιβάλλοντος στο ενωσιακό δίκαιο δεν ήταν πάντα δεδομένη. Κατά την ίδρυση των Συνθηκών το 1957 δεν υπήρχε καμία αναφορά στο περιβάλλον. 1 Οι πρώτες διατάξεις θεσπίστηκαν με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (ΕΕΠ) το 1987 και αφο- ρούσαν κυρίως τις δράσεις για το περιβάλλον. Χρειάστηκε να περάσουν κάποια χρόνια ώστε με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992 να θεσμοθετηθεί για πρώτη φορά μια πο- λιτική για το περιβάλλον, η οποία διαμορφώθηκε στην τελική της μορφή το 2009 με τη Συνθήκη της Λισαβόνας. B. Το περιβάλλον στις Συνθήκες Κεντρικές αρχές του δικαίου προστασίας του περιβάλλοντος αποτελούν η αρχή της εν- σωμάτωσης (ΣΛΕΕ 11), σύμφωνα με την οποία οι απαιτήσεις προστασίας του περιβάλ- λοντος πρέπει να συνεκτιμώνται κατά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της πολιτικής της Ένωσης. Η επιταγή αυτή επιτρέπει στην προστασία του περιβάλλοντος να διεισ- δύσει και να συνδιαμορφώσει την ευρωπαϊκή πολιτική σε όλους τους τομείς. 2 Παράλ- ληλα, σημαντικό ρόλο επιτελεί η αρχή της επικουρικότητας (ΣΕΕ 5.3.): στους τομείς οι οποίοι δεν υπάγονται στην αποκλειστική της αρμοδιότητα η Ένωση παρεμβαίνει μόνο εφόσον και κατά τον βαθμό που οι στόχοι της προβλεπόμενης δράσης δεν μπορούν να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη, τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, μπορούν όμως, λόγω της κλίμακας ή των αποτελεσμάτων της προ- βλεπόμενης δράσης, να επιτευχθούν καλύτερα στο επίπεδο της Ένωσης. Προς επίρρω- ση αυτών, σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, το περιεχόμενο και η μορφή της δράσης της Ένωσης δεν υπερβαίνουν τα απαιτούμενα για την επίτευξη των στόχων των Συνθηκών (5.4.), ενώ αξιοσημείωτο είναι ότι η Ένωση διαθέτει συντρέχουσα αρμοδιό- τητα στον τομέα του περιβάλλοντος (α. 4 περ. ε ΣΛΕΕ). 3 Αυτό σημαίνει πως οι χώρες της ΕΕ ασκούν την αρμοδιότητά τους όπου η ΕΕ δεν ασκεί ή έχει αποφασίσει να μην ασκή- σει την αρμοδιότητά της. Το ενωσιακό θεσμικό πλαίσιο προστασίας του περιβάλλοντος αναλύεται στα άρθρα 191-193 ΣΛΕΕ αλλά αναφέρεται και στο άρθρο 3 παρ. 3 ΣΕΕ, σε Οδηγίες και στο άρθρο 37 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, του οποίου το περιεχόμενο αναγνωρί- ζεται ως ίδιου νομικού κύρους με το περιεχόμενο των Συνθηκών (ΣΕΕ άρθρο 6.1.). 1. Καλαβρός - Γεωργόπουλος (2013) 269. 2. Καράκωστας (2011) 11. 3. Supra 1, 92-93.