ΔΙΚΑΙΟΔΟΤΙΚΕΣ ΑΣΥΛΙΕΣ & ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Εισαγωγή 9 Στο πλαίσιο της παρούσας μονογραφίας, λοιπόν, θα εξετάσουμε όλες τις περι- πτώσεις εκείνες στις οποίες, οι διεθνείς συμβάσεις, η θεωρία, και η εθνική και διεθνής νομολογία, φαίνεται να διακρίνουν σημεία υποχώρησης του κανόνα της κρατικής ασυλίας και της ασυλίας των κρατικών αξιωματούχων. Η εξέλι- ξη της διεθνούς ποινικής δικαιοσύνης και, όπως υπογραμμίζει ο Πρόεδρος του ΕΔΔΑ, Λ.-Α. Σισιλιάνος «η ανάδυση της αρχής της προσωπικής ποινικής ευθύ- νης», 17 στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, από τη Νυρεμβέργη στη Ρώμη, και τα καταστατικά των ειδικών δικαστηρίων για τη Γιουγκοσλαβία και τη Σιέ- ρα Λεόνε, καταδεικνύουν την αδιαμφισβήτητη βούληση της διεθνούς κοινό- τητας για την απόδοση ατομικών ευθυνών για εγκλήματα πολέμου και εγκλή- ματα κατά της ανθρωπότητας. Παράλληλα, η διογκούμενη εμπορικότητα των κρατικών δραστηριοτήτων έχει οδηγήσει στην υποχώρηση της ασυλίας, επι- πλέον, για μία σειρά κρατικών πράξεων εμπορικού και διαχειριστικού χαρα- κτήρα (« acta jure gestionis» ). Τέλος, μέσα από το καλειδοσκόπιο της εξέλιξης της δογματικής του διεθνούς δικαίου, θα εξετασθούν τα επιχειρήματα, δηλαδή, οι νομικές βάσεις οι οποίες προτείνουν την κατίσχυση των κανόνων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οποτεδή- ποτε υπάρχει σύγκρουση με κανόνες ασυλίας. Παραδείγματος χάρη, η θεω- ρία της κανονιστικής ιεραρχίας υποστηρίζει ότι η αρχή της ετεροδικίας υπο- χωρεί όταν έρχεται σε σύγκρουση με ιεραρχικά ανώτερους κανόνες, όπως οι κανόνες αναγκαστικού δικαίου. Παράλληλα, η νομολογία και η θεωρία έχουν καταγράψει μία σειρά από συναφή επιχειρήματα, όπως η θεωρία της οικουμενικής δικαιοδοσίας, η άποψη της έμμεσης αποποίησης του δικαιώμα- τος επίκλησης της δικαιοδοτικής ασυλίας 18 λόγω της σοβαρότητας του δια- πραχθέντος εγκλήματος, ο αποχαρακτηρισμός της πράξης ως κυριαρχικής και η ελκόμενη αρμοδιότητα από τον τόπο τέλεσης αδικήματος (« locus delicti »). Βέβαια, ακόμη και σε αυτά τα επιχειρήματα ασκείται κριτική, 19 την οποία θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε, ούτως ώστε να καταλήξουμε σε ένα ασφα- λές έδαφος σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση της δογματικής επί του θέ- ματος. Η εξόχως πολιτική και ήκιστα νομική αιτιολογική βάση του κανόνα της ετεροδικίας, ήτοι η μη διατάραξη των διεθνών σχέσεων της χώρας, όπως υπενθύμισε το Συμβούλιο της Επικρατείας στην υπόθεση Νομαρχιακή Αυτοδι- 17. Σισιλιάνος, Λ.-Α., «Η ανθρώπινη διάσταση του διεθνούς δικαίου», ό.π., σελ. 117. 18. Κυρίως στην απόφαση του Αρείου Πάγου 11/2000 και μειοψηφούσα άποψη στην αμερι- κανική απόφαση Princz κατά Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας , Εφετείο Πε- ριφέρειας της Κολούμπια, 1.7.1994. 19. Βλ. μεταξύ άλλων Lee M. Caplan, State Immunity, Human Rights and Jus Cogens : A Critique of the Normative Hierarchy Theory, The American Journal of International Law Vol. 97, No. 4 (Oct., 2003), σελ. 741-781.