Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ

5 — 1ο ΜΕΡΟΣ — Το κανονιστικό πλαίσιο πρόσβασης στην δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα στην ενωσιακή έννομη τάξη και υπό το πρίσμα της προσχώρησης της ΕΕ στην Σύμβαση Aarhus 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Το δικαίωμα δικαστικής προστασίας στην ενωσιακή έννομη τάξη κυρίως σε σχέση με την παρεχόμενη προστασία σε επίπεδο κρατών-μελών Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις: Η κατοχύρωση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας σε διεθνές επίπεδο To δικαίωμα δικαστικής προστασίας υπό ευρεία έννοια 9 περιλαμβάνει δύο διακριτά, αλλά αλληλένδετα θεμελιώδη διαδικαστικά δικαιώματα. Το πρώτο είναι το δικαίωμα του θιγο- μένου να έχει πρόσβαση σε δικαστικές διαδικασίες, οι οποίες πληρούν τις προϋποθέσεις της δίκαιης δίκης (right to a fair trial) για την εξέταση της υπόθεσής του και την κατοχύ- ρωση ή αποκατάσταση των δικαιωμάτων ή συμφερόντων του. 10 Tο δεύτερο διαδικαστι- κό δικαίωμα αφορά στην δυνατότητα του θιγομένου να έχει πρόσβαση σε κατάλληλα «ένδικα βοηθήματα» και μέσα, προκειμένου να μπορεί να διασφαλιστεί η αποκατάστα- ση των δικαιωμάτων και συμφερόντων του ατόμου ή και της ζημίας που έχει προκληθεί σ’ αυτό (right to an effective remedy). 11 Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι υπό την αρχι- κή και βασική του εκδοχή το δικαίωμα δίκαιης δίκης κατά πρώτο λόγο και δευτερευόντως το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής ή άλλως δικαίωμα σε αποτελεσματικό ένδικο βοή- θημα προϋποθέτουν την πρόσβαση σε δικαστήριο, το οποίο έχει συσταθεί με νόμο, πλη- 9. Για την έννοια της «πρόσβασης στην δικαιοσύνη» υπό ευρεία έννοια βλ. A. C. Trindade, Some Reflec- tions on Access to Justice in Its Wide Dimension, in: R. Wolfrum et al (eds), Contemporary Develop- ments in International Law, Brill Nijhoff 2015, σελ. 458-467. 10. Βλ. P. Schmitt, Access to Justice and International Organizations: The Case of Individual Victims of Human Rights Violations, Elgar Publishing, 2017, σελ. 91 επ., ο οποίος υποστηρίζει ορθώς ότι στις περισσότερες Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων το δικαίωμα δικαστικής προστασίας ταυτίζεται με το δικαίωμα δίκαιης δίκης. 11. Bλ. αντί πολλών D. Shelton , Remedies in International Human Rights Law, 3 η έκδ., Oxford Uni- versity Press 2015, σελ. 16. Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι ο όρος «ένδικα βοηθήματα και μέσα» αντιστοιχεί στον αγγλικό όρο «Remedies» και θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι συμπεριλαμβάνει τα μέσα κυρίως υπό την μορφή των ενδίκων βοηθημάτων που είναι κατοχυρωμένα στην εθνική έννομη τάξη, προκειμένου να διασφαλίσουν την αποκατάσταση των δικαιωμάτων και συμφερόντων του ατόμου ή και της ζημίας που έχει προκληθεί σ’ αυτό από την παραβίαση των σχετικών διατάξεων, που κατοχυρώνουν δικαιώματα ή ελευθερίες του. Βλ. S.Prechal/R. Widdershoven, Redefining the Rela- tionship between «Rewe-Effectiveness» and Effective Judicial Protection, REALaw, 2011, σελ. 31, 37.