ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ

8 ΔΗΜΟΣΙΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ τακτητές. Τότε δόθηκε ώθηση στις σχέσεις μεταξύ των ευνοημένων ευρωπαϊκών κρατών για τις συνέπειες της ανθρώπινης περιπέτειας πέρα από τις θάλασσες. Πρβλ. La escuela de Salamanca y el derecho internacional en America. Delpasado al futuro (Araceli Mangas Martin, ed.), Salamanca 1993. Η επόμενη σημαντική εξέλιξη σημειώθηκε με το έργο του Ολλανδού διπλωμάτη, συγγρα- φέα και ποιητή Hugo de Groot ή Grotius (1583-1645). Ο Grotius που θεωρείται ιδρυτής της σχολής του φυσικού δικαίου συνδύαζε θεωρία και πρακτική. Το πρώτο του έργο De iure praedae (1605), γράφτηκε επειδή μερικοί Ολλανδοί διαμαρτυρόμενοι, μέτοχοι της εταιρείας των ανατολικών Ινδιών, θεωρούσαν πως ήταν παράνομη η χρήση βίας και εί- χαν αμφιβολίες για τη νομιμότητα της διανομής των κερδών από τη σύληση πορτογαλι- κών πλοίων στην ανοικτή θάλασσα. Ως προς τους Ινδούς και τους Ινδονήσιους δεν τους ενοχλούσε η θρησκευτική τους συνείδηση. Ο Grotius επεξεργάσθηκε λοιπόν θεμελιω- μένη κατασκευή περί του δικαίου της λείας. Σε ένα κεφάλαιο αναφέρθηκε στο δικαίωμα της ελευθεροπλοΐας στην ανοικτή θάλασσα (mare liberum), καθιερώνοντας έτσι το δικαί- ωμα των Ολλανδών να πλέουν προς τις Ινδίες, εξήγγειλε δηλαδή το δίκαιο της ελευθε- ρίας των θαλασσών. Αργότερα ο Grotius με ένα σύγγραμμα που επηρέασε όλους τους θεωρητικούς, το De iure belli ac pacis (1625), διατύπωσε συνολική εικόνα του κλάδου. Υπογράμμισε πως το διεθνές δίκαιο είναι ορθολογικό και επιδέχεται συστηματική ανά- λυση και μεθοδολογική νομοτέλεια. Στηρίχθηκε κατά βάση στην έννοια του φυσικού δι- καίου, που αποτελείται από κανόνες συμφυείς προς την ανθρώπινη φύση, αιώνιους και αμετάβλητους. Στο πλαίσιο των αρχών του φυσικού δικαίου εδίδαξε ότι μπορούν να δι- αμορφώνονται και κανόνες ηθελημένοι (jus voluntarium), που δημιουργούνται ρητά ή σιωπηρά από τις επιμέρους πολιτείες με διεθνείς συμφωνίες ή με το έθιμο. Για τα έργα άλ- λων σπουδαίων συγγραφέων, όπως οι F. Suares (1548-1617), A. Gentili (1552-1608), A. Zouche (1590-1660), C. Bunkershoek (1673-1943), S. Puffendorf (1622-1694) βλ. ανωτέ- ρω A. Nussbaum και M. Lachs . 6. Συνάρτηση προς συγκεκριμένες πολιτικές μεταβολές από την Αναγέννηση ως τις αρχές του 20ού αιώνα Η ανάπτυξη του κλάδου του διεθνούς δικαίου έγινε σε μια ιστορική διαδρομή απόλυ- τα συνδεόμενη με το σύγχρονο κράτος. Αυτό το στοιχείο χαρακτήρισε τη δύναμη και τις αδυναμίες του διεθνούς δικαίου. Εξάλλου, για μακρό χρονικό διάστημα, η ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ κρατών ήταν συνάρτηση της ισχύος στον κόσμο. Η άποψη ότι το διεθνές δίκαιο υπήρξε όργανο διανομής του κόσμου από τις Μεγάλες Δυνάμεις δεν είναι υπερ- βολική. Σε ορισμένο μέτρο αυτό ήταν αναπόφευκτο, αφού δεν υπήρχε οργάνωση της δι- εθνούς κοινότητας και τα ισχυρά από πολιτική, στρατιωτική και οικονομική άποψη κράτη διηύθυναν χωρίς επαρκές νομικό στήριγμα τις τύχες της ανθρωπότητας. Αλλά και όταν οι δεδομένες για ορισμένη εποχή Μεγάλες Δυνάμεις πέρασαν σε δεύτε- ρη μοίρα, η υποκατάστασή τους από άλλες Δυνάμεις δεν άλλαξε αναγκαία το ηγεμονιστι- κό διάγραμμα. Από την άλλη πλευρά, το διεθνές δίκαιο ήταν έτσι διαμορφωμένο ώστε απλά να αγνοεί τους υπόλοιπους λαούς και δεν εκπλήσσει το γεγονός, ότι ο θεσμός της