ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ αξιοποίησης των πορισμάτων της οικονομικής επιστήμης είναι γνωστή ως οικονομι- κή ανάλυση του δικαίου . Η οικονομική ανάλυση του δικαίου ερευνά, κυρίως, αν και σε ποιο βαθμό οι νομικές ρυθμίσεις αυξάνουν την αποτελεσματικότητα της κατανομής των παραγωγικών πό- ρων στις διάφορες χρήσεις τους. Τα κοινωνικά φαινόμενα, όπως είναι η οικογένεια, το σύνταγμα, οι κώδικες δικαίου, ερευνώνται μέσα από οικονομικά υποδείγματα με τα ίδια μεθοδολογικά εργαλεία, με τα οποία παλιότερα ερευνούνταν οι αγορές και η οι- κονομική συμπεριφορά των ανθρώπων. Με την προσέγγιση αυτή, η έννομη τάξη που ανήκε παραδοσιακά στα δεδομένα (και συνεπώς μη εξηγούμενα) μεγέθη των οικονο- μικών υποδειγμάτων ενσωματώνεται στην οικονομική ανάλυση και συλλαμβάνεται ως μια ορισμένη μεταβλητή του οικονομικού συστήματος. 7 Έστω και αν έγινε τελικά δεκτή η θέση για τον εργαλειακό χαρακτήρα της οικονομίας, ότι δηλαδή τα αποτελέσματα των οικονομικών δραστηριοτήτων δεν αποτελούν τελι- κό οικονομικό σκοπό, αλλά μέσο ικανοποίησης υψηλότερων σκοπών και αξιών, όπως είναι η ελευθερία, η ισότητα, η δημοκρατία και η κοινωνική δικαιοσύνη, ωστόσο προέχει η οικονομική σημασία ενός κοινωνικού θεσμού. Για παράδειγμα, η πρόταση ότι η δι- ανομή του εισοδήματος είναι άδικη ως αξιολογική οικονομικά κρίση πρέπει να απο- δειχτεί εμπειρικά . Οι ιδέες και οι αγώνες για μια δικαιότερη κοινωνία είναι αντικείμενο έρευνας ειδικών κοινωνικών επιστημών. Η εμπειρική απόδειξη οδηγεί σε απομυθο- ποίηση παραδοσιακών τρόπων συμπεριφοράς, σε καταπολέμηση ιδεολογικών δια- στροφών, στη σχετικότητα πολιτιστικών αξιών. Έτσι, ενισχύεται η ορθολογική αντιμε- τώπιση των αξιολογικών προβλημάτων. 8 Η οικονομική ανάλυση του δικαίου διαφέρει της οικονομικής αξιοποίησης των νο- μικών αναλύσεων. Αυτή η αντίστροφη πορεία έχει μόνο νόημα ως ανάλυση των συ- νεπειών εναλλακτικών νομικών ρυθμίσεων που στην ουσία δεν είναι συμβολή της νομικής επιστήμης στην οικονομική επιστήμη, αλλά διεύρυνση του γνωστικού αντι- κειμένου της οικονομικής επιστήμης με εισαγωγή θεσμικών αναλύσεων . Οι νομικές ρυθμίσεις έχουν από την άποψη αυτή μόνο σημασίαως στοιχείο της κοινωνικής πραγ- ματικότητας, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη το κρίσιμο για ένα εφαρμοστή του δικαίου στοιχείο της δικαιοσύνης που εμπερικλείουν οι κανόνες του δικαίου. 9 β) Το οικονομικό δίκαιο ως κλάδος της νομικής επιστήμης Η δεύτερη προσέγγιση των σχέσεων μεταξύ δικαίου και οικονομίας συνίσταται στην ανάλυση εκείνων των κανόνων δικαίου που έχουν οικονομικό περιεχόμενο, υπό το πρίσμα της νομικής επιστήμης. Εν προκειμένω το θέμα που τίθεται είναι εάν οι εν λόγω 7. Op. cit., σελ. 38. 8. Op. cit., σελ. 33 και 85, με παραπομπή στον R. Coase , The Problemof Social Cost, 1960, ο οποίος έδει- ξε τη μεγάλη σημασία της έννομης τάξης σε ένα κόσμο, όπου οι μετακινήσεις αγαθών συνεπάγονται μεγάλα συναλλακτικά έξοδα. 9. Op.cit., σελ. 35.