ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7 γους αποφυγής βλάβης της εθνικής οικονομίας, η ελευθερία των συναλλαγών υπόκει- ται σε πρόσθετους περιορισμούς που δικαιολογούνται από την ανάγκη προστασίας υπέρτερων έννομων αγαθών, όπως είναι η ελευθερία και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. 15 Οι αρχές αυτές, όπως και εκείνες που καθοδηγούν τη διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλή- ρωσης, που είναι η προώθηση της ειρήνης, των αξιών και της ευημερίας των λαών των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμβάλλουν στη διαμόρφωση και ανάπτυξη ενός παρεμβατικού δικαίου, το οποίο κατευθύνει την οικονομική ανάπτυξη, την εναρ- μονίζει με την κοινωνική πρόοδο και γενικά τις αξίες και τους στόχους μιας έννομης τάξης. Το εν λόγω δίκαιο του κρατικού παρεμβατισμού, με διαρκώς και περισσότερο έντονη την επίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καλείται να συνυπάρξει με το δίκαιο της αγοράς, όπου επικρατεί η ελεύθερη δραστηριότητα των οικονομικών παραγό- ντων, στο ρυθμιστικό πλαίσιο που θέσπισε φυσικά η πολιτεία. Β. Η επιστήμη του δικαίου Πριν από τη συνοπτική παρουσίαση των χαρακτηριστικών του δικαίου, επιβάλλεται μια δογματική προσέγγιση του δικαίου ως επιστήμη, για να αξιολογηθεί η διαχρονι- κή σημασία του. 16 α) Το δίκαιο ως επιστήμη Από την εποχή της διαμόρφωσης των πρώτων κοινωνιών, διαπιστώθηκε η ανάγκη ασφάλειας, ελευθερίας και δικαιοσύνης μεταξύ των μελών της. Η στενή σχέση της ιδέ- ας της δικαιοσύνης με την ηθική επέτρεψε να αποδοθεί στους κανόνες συμβίωσης που σταδιακά δημιουργούνταν μια ιερή και μάλιστα θεϊκή διάσταση. Το δέον γενέσθαι διαμορφωνόταν με αναφορά στους επιδιωκόμενους στόχους, οι οποίοι ως έκφρα- ση του κοινού περί δικαίου αισθήματος απέκτησαν διαχρονική και καθολική σημασία. Το δίκαιο ως τεχνική κοινωνικής ευρυθμίας και αποτελεσματικότητας προσλάμβανε διαρκώς και μεγαλύτερη σημασία. Η διαμόρφωση των βασικών κανόνων λειτουργίας των κοινωνιών έγινε σταδιακά και επίπονα, ανάλογα με τα κατά καιρούς ισχύοντα συ- στήματα διακυβέρνησης, με προεξάρχοντα, προχριστιανικά, εκείνα των Αθηνών και της Ρώμης, και μεταχριστιανικά εκείνων που βασίζονταν στις ιδέες του φυσικού δικαί- ου και του διαφωτισμού. Η λειτουργία των κοινωνιών σε κράτος γέννησε νέες δικαιϊκές αντιλήψεις που αποσύν- δεσαν μερικά το δίκαιο από τις ιδέες της δικαιοσύνης, μετατρέποντας το σε μέσο επι- κράτησης της κρατικής λογικής, δηλαδή της λογικής των κρατούντων. 15. Άρθρο 106, παράγραφος 2 του Συντάγματος. Κατά το άρθρο 2, παράγραφος 1, ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της πολιτείας. 16. Βλ. σχετικά, Κ. Τσάτσου , Η Νομική ως τεχνική και ως επιστήμη, 1960, Π. Ζέπου, Λογική και ερμηνεία του δικαίου, 1970, Γ.Μ. Μιχαηλίδη-Νουάρου , Δίκαιο και κοινωνική συνείδησις, 1972, Π. Αραβαντινού , Στοιχεία μεθοδολογίας του δικαίου, 1974, Α. Μάνεση , Κριτικές σκέψεις για την έννοια και τη σημα- σία του δικαίου, 1980.